Bildiri Konusu:Dezavantajlı – Risk altındaki Çocuklar ve Eğitimi


Okul Öncesi Dönemde Cinsel Eğitim ve Cinsel İstismardan Korunmaya Yönelik Müdahale Programlarının İncelenmesi
Amaç
Çalışmanın amacı, okul öncesi dönem çocuklarını cinsel istismardan korumaya yönelik hazırlanan müdahale programlarının etkilerini inceleyen araştırmaların sistematik derlemesini yaparak araştırmacılara yeni bir bakış açısı sağlamak ve bu alanda yapılacak yeni çalışmalar için önerilerde bulunmaktır.
Yöntem
Çalışma sistematik derleme şeklinde tasarlanmıştır. Sistematik derlemelerin raporlanmasında güvenirliği yüksek olan kontrol listesi (PRISMA) temel alınmıştır (The PRISMA Statement, 2022). Dâhil edilen makaleleri seçmek için 2017-2022 yılları arasında yapılmış ve “child, intervention, prevention, sexual abuse” anahtar kelimeleri WOS elektronik veri tabanından geriye dönük olarak 2023 yılı Ocak ayında taranmıştır. Bu kapsamda ilk olarak 494 çalışmaya ulaşılmış, dâhil etme kriterlerine uymayan 47 çalışma dışlanarak inceleme kapsamına 11 makale dâhil edilmiştir.
Bulgular ve Sonuç
İncelenen çalışmalar Amerika Birleşik Devletleri (n=1), İran (n=1), Çin (n=1) ve Türkiye’de (n=8) gerçekleştirilmiştir. Çalışmalar en çok (n=5) kontrol gruplu ön test-son test düzeninde planlanmış ve çalışmaların tamamında nicel yöntem kullanılmıştır. Örneklem büyüklüğüne bakıldığında daha çok küçük ölçekli (n=10) çalışmaların yapıldığı görülmüştür. Çalışmalarda, kısa süreli uygulamaların yapılması (Kızıltepe vd., 2022) ve hem çocuğun hem de ailenin cinsel istismara maruz kalma durumlarına yönelik ön bilgilerinin göz ardı edilmesi (Citak-Tunc vd., 2018; Kemer ve İşler-Dalgıç, 2022) sınırlılık olarak sunulmuştur.
Bazı araştırmalarda çocuklara ebeveynleri veya anneleri, okul öncesi öğretmenleri, okul danışmanları, müdürler ve bölge yöneticileri eşlik etmiştir. Ebeveynlere eğitim verildiğinde çocuğun cinsel istismardan korunma bilgisinde anlamlı farklılıklar görülmüştür (Apaydın-Cırık vd., 2020; Citak-Tunc vd., 2021; Khoori vd., 2020). Uygulanan müdahale programlarında hem çocuğa hem de aileye verilen eğitimin etkili olduğu belirlenmiştir. Bu bağlamda çocukla yapılan uygulamalarda yaratıcı drama (Brown, 2017; Citak-Tunc ve Yavas, 2022) ve çocuk kitapları (Citak-Tunc ve Yavas, 2022; Huang ve Cui, 2020) kullanılmasının etkili olduğu belirlenmiştir. Ayrıca eğitimlerin uzman kişi tarafından verilmesinin etkili olacağı belirtilmiştir (Citak-Tunc ve Yavas, 2022).
Çalışmaların tamamında birincil müdahale programları üzerinde durulmuştur. Bu kapsamda cinsel istismardan korunmaya yönelik bedenini tanıma-koruma, dokunuşlar, sırlar, yetişkin-çocuk iletişime öncelik verilmiştir. Çalışmaların sonucunda çocukların en çok kendi bedenini koruma becerisinde artış olduğu belirlenmiştir (n=7). Cinsel istismarın önlenmesine yönelik temel bir basamak olan çocukların özel bölgelerini doğru isimlendirmesine odaklanan çalışmalar da bulunmaktadır (Apaydın-Cırık vd., 2020; Brown, 2017; Kemer ve İşler-Dalgıç, 2022). Çocukların istismar durumunda hayır deme becerisini (Citak-Tunc vd., 2018; Huang ve Cui, 2020) ve tehlikeli ortamdan/kişiden uzaklaşma becerisini (Citak-Tunc vd., 2018) kazandığı belirlenmiştir. Tüm bu araştırma sonuçları; çocuklara verilen cinsel istismardan korunma eğitiminin, çocuğun kendini tanımasını ve gerekli korunma önlemlerini öğrenmesini sağladığını, böylelikle erken müdahale programlarının birincil etkisini gösterdiğini ortaya koymaktadır.
Kaynakça
Apaydın Cırık, V., Efe, E. ve Velipaşaoğlu, S. (2020). Educating children through their parents to prevent child sexual abuse in Turkey. Perspectives in Psychiatric Care, 56(3), 523-532. https://doi.org/doi.org/10.1111/ppc.12461
Brown, D. M. (2017). Evaluation of safer, smarter kids: Child sexual abuse prevention curriculum for kindergartners. Child and Adolescent Social Work Journal, 34, 213–222. https://doi.org/10.1007/s10560-016-0458-0
Citak Tunc, G. ve Yavas, H. (2022). The impact of using creative drama in the delivery of Body Safety Training Programs for preschool children on preventing sexual abuse in Turkey. Psychology in the Schools, 59(5), 915– 931. https://doi.org/10.1002/pits.22656
Eslek, D. Kızıltepe, R., Irmak, T. Y., Mert, S. ve Bozkurt H. R. (2022). An evaluation of the “I am learning to protect myself with Mika” program using the “What If” situations test. Journal of Child Sexual Abuse, 31(5), 562-576. https://doi.org/10.1080/10538712.2022.2093810
Huang, S. R. ve Cui, C. (2020). Preventing child sexual abuse using picture books: The effect of book character and message framing. Journal of Child Sexual Abuse, 29(4), 448-467. https://doi.org/10.1080/10538712.2020.1719449
Kardeş, S. ve Akman, B. (2020). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin ve kurum yöneticilerinin erken müdahale programlarına ilişkin algılarının incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 295-317.
Kemer, D. ve İşler Dalgıç, A. (2022). Effectiveness of sexual abuse prevention training program developed by creative drama for preschoolers: An experimental study. Journal of Child Sexual Abuse, 31(1), 9-32. https://doi.org/10.1080/10538712.2021.1994504
Khoori, E., Gholamfarkhani, S., Tatari, M. ve Wurtele, S. K. (2020). Parents as teachers: mothers’ roles in sexual abuse prevention education in Gorgan, Iran. Child Abuse & Neglect, 109, 104695. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2020.104695
Kızıltepe, R., Eslek, D., Irmak, T. Y. ve Güngör, D. (2022). “I am learning to protect myself with Mika:” A teacher-based child sexual abuse prevention program in Turkey. Journal of Interpersonal Violence, 37(11–12), NP10220–NP10244. https://doi.org/10.1177/0886260520986272
The PRISMA Statement. (2022, Aralık 21). PRISMA Statement. https://www.prisma-statement.org/PRISMAStatement/ adresinden 21.12.2022 tarihinde erişildi.
Anahtar Kelimeler: Cinsel istismar, erken müdahale programı, okul öncesi, önleme, sistematik derleme.