Bildiri Konusu:Okul Öncesi Eğitimde Sürdürülebilirlik
Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Hayvan Türleri ile İlgili Tercihlerinin ve Tercih Nedenlerinin Araştırılması
Hayvanlar, çocukluktan yetişkinliğe kadar insan yaşamında önemli rol oynarlar. Günümüzde çeşitli toplumlarda evcil hayvan sayısının arttığı göz önüne alındığında, eğitimin de dahil olduğu farklı disiplinlerdeki araştırmacılar hayvanlara yönelik tutumları etkileyen faktörlerin incelenmesini önemli bulmaktadır (Serpell, 1999). Çocukların erken yaşlardan itibaren hayvanlara yönelik tutumlarını anlamak ve olumlu tutum geliştirmelerini desteklemek, hayvanların entegre olduğu çeşitli çevre eğitimi programlarının tasarlanması konusunda önemli ipuçları verecektir (Woods, 2000). Hayvanlara yönelik tutumlar, hem hayvanların kendi özelliklerinden (insanlarla benzeşen yönleri, estetik özellikleri vb.) hem de bireylerin özelliklerinden (cinsiyet, yaş, eğitim seviyesi, kültürel faktörler vb.) etkilenerek şekillenir.
Literatüre bakıldığında, bireylerin evrimsel olarak fiziksel, davranışsal veya bilişsel olarak insana benzer türleri tercih ettikleri (örn., primatlar, yunuslar ve köpekler vb.) ve bu türlerin diğer türlere kıyasla daha fazla ilgi gördüğü iddia edilmektedir. Bununla birlikte, bireyler kendilerine estetik olarak çekici gelen veya sevimli gördükleri hayvanları daha fazla tercih etme eğilimindelerdir (Gunnthorsdottir, 2001; Knight, 2008; Stokes, 2007). Son olarak, bireylerin faydalı olarak kabul ettikleri hayvanlara yönelik daha olumlu tutum geliştirdikleri gözlemlenirken, daha az faydalı veya kendilerine fiziksel olarak zarar verebileceklerini düşündükleri hayvanlara karşı olumsuz tutum geliştirdikleri düşünülmektedir (Serpell, 2004).
Bazı hayvan gruplarına yönelik negatif tutumlar, bu hayvanların korunması açısından endişe verici sonuçlar doğurabilir (Pinho vd., 2014; Tarrant vd., 2016). Alves ve ark. (2014) tarafından yapılan araştırmada, katılımcılar büyük oranda hayvanlarla ilgili potansiyel kaza riskleri nedeniyle, hayvanlardan tiksinme, korku gibi davranışlar sergilediklerini belirtmişlerdir. Aynı araştırmada katılımcıların negatif tutum sergiledikleri hayvanların yararlarıyla ilgili sınırlı bilgiye sahip oldukları da gözlenmiştir. Araştırmacılar birçok hayvan türüne duyulan antipati nedeniyle, bazı hayvan türlerinin (örn., sürüngenler) korunmasının önemli bir sorun haline geldiğinin altını çizmiştir. Benzer şekilde, kurbağa, semender gibi bazı omurgalı hayvanlara duyulan antipati ise bazı araştırmacılar tarafından bu tür hayvanların estetik özellikleri, ebeveyn etkileşimleri ya da kültürün etkisi ile açıklanmıştır (Prokop vd. 2016; Tarrant vd. 2016). Bu noktada, bu tür hayvanların korunmasına yönelik problemlerin ortadan kalkması için eğitim yolu ile atılacak adımlar önemli hale gelmiştir (Ceríaco 2012; Gramza & Temple, 2010).
Mevcut araştırmada okul öncesi eğitime devam eden 48-60 ay aralığındaki yaklaşık 85 çocuğun farklı hayvan türlerine yönelik tercihlerini incelemek amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden faydalanılacaktır. Veri toplama materyali, çeşitli hayvan figürlerinin bulunduğu 48 görselden oluşmaktadır. Veriler toplanırken görseller çocuklara ikişer ikişer sunularak, çocukların tercihlerini nedenleriyle birlikte belirtmeleri istenecektir. Verilerin analizinde betimsel istatistik kullanılarak katılımcıların tercihlerinin sıklık dağılımları verilecektir. Katılımcıların tercih nedenlerinin, içerik analizi yöntemi ile analiz edilmesi planlanmaktadır. Araştırma sonucuna göre, çocuklar vahşi hayvanlara göre evcil hayvanları tercih etme eğilimleri erken yaşlarda ortaya çıkmaktadır. Omurgasızlar, tercih skalasında en alt sıralarda yer almıştır. Sahip oldukları beceriler ve dikkat çekici fiziksel özelliklerin yanında, omurgasızların özellikle insanlara zarar verme potansiyellerinin olması çocukların tercihlerinde etkili olmuştur.
Kaynaklar
Alves, R. R. N., Silva, V. N., Trovão, D. M. B. M., Oliveira, J. V., Mourão, J. S., Dias, T. L. P., et al. (2014). Students’ attitudes toward and knowledge about snakes in the semiarid region of Northeastern Brazil. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 10(30), 1–8.
Ceríaco, L. M. P. (2012). Human attitudes towards herpetofauna: The influence of folklore and negative values on the conservation of amphibians and reptiles in Portugal. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 8(8), 1–12.
Gramza, A., & Temple, S. (2010). Effect of education programs on the knowledge and attitudes about snakes in San Isidro de Upala, Costa Rica. Journal of Kansas Herpetology, 33, 12–18.
Gunnthorsdottir, A. (2001). Physical attractiveness of an animal species as a decision factor for its preservation. Anthrozoös, 14(4), 204–215.
Knight, A. J. (2008). “Bats, snakes and spiders, Oh my!” How aesthetic and negativistic attitudes, and other concepts predict support for species protection. Journal of Environmental Psychology, 28(1), 94-103.
Pinho, J. R., Grilo, C., Boone, R. B., Galvin, K. A., & Snodgrass, J. G. (2014). Influence of aesthetic appreciation of wildlife species on attitudes towards their conservation in kenyan agropastoralist communities. PLoS ONE, 9(2), 110.
Serpell, J. (1999). Guest editor's introduction: Animals in children's lives. Society & Animals, 7(2), 87-94.
Stokes, D. L. (2007). Things we like: human preferences among similar organisms and implications for conservation. Human Ecology, 35, 361-369.
Tarrant, J., Kruger, D., & Preez, L. H. (2016). Do public attitudes affect conservation effort? Using a questionnaire-based survey to assess perceptions, beliefs and superstitions associated with frogs in South Africa. African Zoology, 51(1), 13–20.
Woods, B. (2000). Beauty and the beast: preferences for animals in Australia. Journal of Tourism Studies, 11(2), 25 35.
Anahtar Kelimeler: Okul öncesi dönem çocukları, hayvanlara karşı tutum, çevre eğitimi