Bildiri Konusu:Erken Çocukluk Eğitiminde Fen-Matematik Eğitimi ve Erken Okuryazarlık
Okul Öncesi Dönemde Görsel Okuma Becerisi
“Görsel okuryazarlık”, “okuma” ve “yazma” eylemlerini içinde barındırmaktadır. Başka bir anlatımla söylenecek olursa görsel okuryazarlık, anlama süreci (okuma) ve anlatma sürecini (yazma) bir arada içermektedir. Görsel okuryazarlık kavramının uzmanlar tarafından birçok tanımı yapılmaktadır. Bu tanımlarda geçmişten günümüze kadar bazı değişiklikler yapılmıştır. “Görsel okuryazarlığın” içeriğinin genişleyerek ilerlediği görülmektedir. “Örneğin önceleri “görsel okuma” kavramı sadece bir anlama becerisi (okuma) olarak ele alınırken daha sonraları “görsel okuryazarlık” kavramı ile anlama becerisinin yanına anlatma becerisi de eklenmiş olunmaktadır.” (Şakiroğlu, 2021).
Görsel okuryazarlık, adı üstünde bir okuryazarlık türüdür. Ülkemiz eğitim programında, görsel okuma ve görsel sunu öğrenme alanı başlığıyla yer almaktadır (2005, MEB).
Görsel okuma; şekilleri, sembolleri, resimleri, grafikleri, tabloları, beden dilini, doğa ve sosyal olayları anlamak ve yorumlamaktır. Petterson (1993) ‘a göre görsel okuma; bilgi davranış ve dikkate değer yeteneklerin öğrenilip, öğretilebildiği ve değişik görsel biçimlerde iletişim becerilerini arttırmaya yönelik bir süreçtir. Uluslararası Görsel Okuryazarlık Derneği görsel okumanın öğrenilmiş bir yetenek olduğunu vurgulamaktadır. Bir olayın ortaya çıkış şeklini tabiatın kendi kanunları içerisinde ele alıp sebep sonuç ilişkilerini fark edebilmek de görsel okumanın bir başka tanımı olarak göze çarpmaktadır. (2004, Güleryüz).
İnsan beyninde kelimelere kıyasla görseller, 60.000 kat daha hızlı bir şekilde işlenmektedir. (Feinstein, Hagerty, 1994). Ayrıca görsel okurluğun okuma yazma ve aritmetik ile aynı kulvarda önemli dördüncü bir beceri olduğu düşünülmektedir.
Öğrendiklerimizi hatırlama konusunda duyulara bakıldığında, duyduklarımızın yüzde 11’ini, kokladıklarımızın yüzde 3’ünü, tattıklarımızın yüzde 1’ini, dokunduklarımızın yüzde 2’sini hatırladığımız bilinmektedir. (Rosenblum, Stolovitch). Dale’in yaşantı konisine bakıldığında ise görme duyusunun önemi bir kez daha anlaşılabilmektedir.
Görsel okumanın önemini araştırmacılar şu şekilde ele almışlardır:
1. Beyindeki sağ yarım küreyi kullanması gerektiği için öğrenme sürecine beyindeki sağ ve sol yarım küreleri katar. Dolayısıyla öğrenme faaliyetlerinde bütünsel düşünmeyi gerçekleştirir.
2. Beyindeki sol yarım küreye ait soyut izlenimleri; somut bir hale getirerek öğrenmeyi kolaylaştırır.
3. Benzer düşüncelere, çeşitli işleme becerileri kazandırarak farklı bakış açıları edindirir.
4. Çevresindeki doğal ve doğal olmayan unsurlardan etkilenerek bağımsız karar alamayan bireyler yerine; kendi başına karar alabilen, etrafındaki görselleri okuyup kavrayabilen bireyler yetişmesini sağlar. (Şakiroğlu, 2021).
Görsel okuma ile ilgili çalışmalar incelendiğinde küçük yaş grubuna ait çalışmaların oldukça az olduğu görülmektedir. Ancak yapılan bazı araştırmalar göstermiştir ki küçük yaş grubunun bu alanda geliştirilmesi olasıdır (Temel, Kaynak, Paslı, 2016). Ayrıca erken çocukluk döneminde yapılan görsel okuma becerilerine ilişkin çalışmalardan çocukların keyif aldığı bilinmektedir. Yapılan bazı araştırmalarda ise yüksek lisans ve doktora tezlerinde bu alanda örneklem grubu olarak okul öncesi dönemin hiç bulunmadığı görülmektedir. Unutmamak gerekir ki görsel algı becerisi için kritik dönem yine erken çocukluk dönemidir. Erken çocukluk döneminde gelişen beceriler dokuz yaşına kadar iyice olgunlaşır ve on bir-on iki yaş civarında yetişkin seviyesine uzanır (Altınkaynak 2019). Bu araştırmada okul öncesi eğitimi alan 5 yaş çocuklarının görsel okuma becerilerini gözlemleme ve inceleme amaçlanmaktadır. Araştırma, nitel araştırma yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Katılımcı gözlemi ve yarı yapılandırılmış mülakatlar, verilerin toplanmasında kullanılan temel yöntemlerdir.
Araştırmadan elde edilen bulgular incelendiğinde; çocukların görsel okuma ve yorumlama becerilerinde gözle görülür farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Bu araştırma ile okul öncesi dönemde görsel okuma becerilerinin çeşitli uygulamalar ile geliştirilebilmesine yönelik bulgu ortaya konmakla birlikte bu konuya ilişkin daha derinlemesine çalışmalar yapılmasına zemin hazırlamak mümkün olabilecektir.
Anahtar Kelimeler: okul öncesi dönem, görsel okuma, görsel yorumlama