Bildiri Konusu:Okul Öncesi Eğitimde Farklı Modeller


Okul öncesi eğitimde Uygulanan Alternatif Yaklaşımlara ilişkin lisansüstü tezlerin incelenmesi: Bir içerik analiz çalışması
Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de okul öncesi eğitimde uygulanan alternatif yaklaşımlarla ile ilgili yapılmış lisansüstü tezlerin tematik incelenmesidir. Bu genel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:
1. Okul öncesi eğitimde uygulanan alternatif yaklaşımlarla ile ilgili tezlerin künye bilgileri dikkate alındığında; tezlerin yayım yıllarına, yayım türüne göre dağılımı nasıldır?
2. Okul öncesi eğitimde uygulanan alternatif yaklaşımlarla ile ilgili tezlerin amaçları nelerdir?
3. Okul öncesi eğitimde uygulanan alternatif yaklaşımlarla ile ilgili tezlerin yöntem bilgileri dikkate alındığında; tezlerin araştırma desenlerine, çalışma grubuna/örneklemlerine, örneklem büyüklüğüne, örnekleme yöntemlerine, veri toplama araçlarına ve veri analiz tekniklerine göre dağılımları nasıldır?
Araştırma Modeli
Bu araştırmada Türkiye’de okul öncesi eğitimde uygulanan alternatif yaklaşımlar ile ilgili yapılmış lisansüstü tez çalışmaları nitel araştırma yönteminden yararlanılarak içerik analizi çalışmalarında yer alan meta-sentez (tematik içerik analizi) ile desenlenmiştir. 1980’li yıllardan itibaren yeni bir yöntem olarak bilinen meta-sentez; belli bir alanda yapılmış araştırmaların (Polat ve Ay, 2016), derin ve ayrıntılı konuların (Patton, 2014), sentezlenmesine ve yorumlanmasına dayanan (Au, 2007; Dinçer, 2014; Erwin, Brotherson, & Summers, 2011; Finfgeld, 2003; Yılmaz, 2015; Walsh & Downe, 2004), eleştirel bir bakış açısı ile benzer ve farklı yönlerinin ortaya koyulmasını (Çalık ve Sözbilir, 2014; Polat ve Ay, 2016), yeni bilgilerin geliştirilmesini amaçlayan metodolojik bir yaklaşımdır (Aspfors ve Fransson, 2015).
Verilerin Toplanması
Nitel verilerin toplandığı bu araştırmada araştırmanın amacına uygun çalışmaların derinlemesine ve ayrıntılı olarak araştırılmasında amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Bu örnekleme yöntemi ışığında aşağıdaki ölçütler dikkate alınmıştır:

1. 31 Mart 2023 tarihine kadar YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanında yer alan tüm lisansüstü tez çalışmaları
2. YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanında erişime açık olan tüm lisansüstü tezler
3. Lisansüstü tez çalışmalarının okul öncesi eğitim alanında yapılmış olması

Belirlenen ölçütler doğrultusunda araştırmaya dâhil edilen lisansüstü tezler iki aşamada incelenmiştir. 1. Aşama Şekil 1’de gösterilmiştir.

Bu doğrultuda ilk aşamada tarama terimi kısmına herhangi bir sınırlamaya gidilmeden lisansüstü tezler; “Okul Öncesi Eğitim Programı, Alternatif Yaklaşım, Okul Öncesi Eğitimde Alternatif Yaklaşım, Okul Öncesi Eğitim Programında Alternatif Yaklaşım, Montessori, Montessori Yaklaşımı, Montessori Yöntemi, Montessori Eğitimi, Montessori Felsefesi, High Scope, High Scope Yaklaşımı, Okul Öncesi Eğitimde High Scope, Head Start, Head Start Yaklaşımı, Head Start Modeli, Okul Öncesi Eğitimde Head Start, Orman Okulu, Orman Okulu Yaklaşımı, Okul Öncesi Eğitimde Orman Okulu, Piramit Metodu, Piramit Yaklaşımı, Piramit Modeli, Okul Öncesi Eğitimde Piramit Modeli, PYP Programı, İlk Yıllar Programı, İlk Yıllar Metodu, İlk Yıllar Modeli, Reggio, Reggio Emilia, Reggio Emilia Metodu, Reggio Emilia Yaklaşımı, Okul Öncesi Eğitimde Reggio Emilia Yaklaşımı, Waldorf Modeli, Waldorf Yaklaşımı, Waldorf Metodu, Okul Öncesi Eğitimde Waldorf Yaklaşımı” anahtar sözcükleri ile taranmış ve okulöncesi eğitim programında alternatif yaklaşımlara ilişkin 279 lisansüstü teze ulaşılmıştır. 2. Aşama Şekil 2’de gösterilmiştir.



İkinci aşamada ise yalnızca tezlerin başlığı dikkate alınarak okul öncesi eğitim programında alternatif yaklaşımlara ilişkin ifadeler bulunan 149 tez çalışmaya dâhil edilmiş ve incelenmiştir.
Verilerin Kodlanması ve Yorumlanması
Bu meta-sentez araştırmasında elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmıştır. İçerik analizi, benzer olan nitel verilerin kodlar ve temalar doğrultusunda bir araya getirilerek (Yıldırım ve Şimşek, 2018) birbirleriyle olan ilişkilerini ve anlamlarını açığa çıkarmak amacıyla yapılan sistematik veri analizidir (Patton, 2014). Bu bilgiler doğrultusunda öncelikle araştırmaya dâhil edilen 149 lisansüstü tez araştırmacı tarafından okunmuş ve gerekli notlar alınmıştır. Yıllara göre sıralanan lisansüstü tez çalışmalarında her bir alternatif yaklaşıma kendi içinde bir kod verilmiştir (Montessori yaklaşımı için “M1, M2, M3…”; Reggio Emilia yaklaşımı için “R1, R2, R3…”; High Scope yaklaşımı için “HS1, HS2, HS3…”; Waldorf yaklaşımı için “W1, W2, W3…”; Head Start yaklaşımı için “H1, H2, H3…”; Piramit modeli için “P1, P2, P3…”; İlk Yıllar Programı için “PYP1, PYP2, PYP3…” şeklinde). Ardından lisansüstü tezlerde alternatif yaklaşımların belirlenmesine katkı sağlayacak şu parametreler oluşturulmuştur;
Yayınlandığı yıl, Yayım türü, Amaç, Yöntem/desen, Çalışma grubu/örneklem, Örneklem büyüklüğü, Örneklem belirleme yöntemi, Veri toplama aracı, Veri analizi

Bulgular
Araştırmada elde edilen bulgulara göre; bu çalışmaların 127’si Yüksek Lisans 22’si ise Doktora tezi olarak yapılmıştır. Ayrıca bir diğer bulguda ise çalışmaların 75’i Nicel, 57’si Nitel ve 17’si ise karma yöntemle desenlenmiştir.



Anahtar Kelimeler: Okul Öncesi Eğitim, Alternatif Yaklaşımlar, Tematik Analiz