Bildiri Konusu:Erken Çocukluk Döneminde Kapsayıcı Eğitim
Beş Yaşında Mülteci Bir Çocuğun Dil ve İletişim Problemlerinin Doğal Öğretim Süreci Bağlamında İncelenmesi
Araştırmanın Amacı
Savaş, işsizlik, yoksulluk gibi nedenlerle ülkemiz çok fazla mülteci akınına uğramaktadır. Birçok mülteci aile kendi kültürünü ve dilini koruyarak ülkemizde yaşamını idame ettirmeye çalışmaktadır. Bu ailelerin çocukları eğitim ortamlarına dahil olduklarında ikinci dil olarak Türkçe’yi öğrenmek zorunda kalmaktadırlar. Bu süreç hem eğitime başlayan mülteci çocuk hem de sınıf ortamındaki akranları ile iletişim ve etkileşiminde bazı sorunları beraberinde getirebilmektedir. Bu çalışmanın iki dillilikle ilgili yaşanılan problemlerin farkına varılmasında, gelecekte yaşanması olası olumsuz durumların önüne geçilmesinde, bu olumsuz durumlara erken müdahale edilerek çözümler üretilmesinde katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu doğrultuda araştırmanın amacı, Türkçe bilmeyen mülteci çocuğun Doğal Bağlama Dayalı Dil Öğretimi müdahalesi ile dil gelişiminde ve akran etkileşiminde meydana gelen değişimleri ortaya koymaktır.
Bu genel amaç doğrultusunda çalışmanın alt amaçları şunlardır:
- Okul öncesi eğitime devam eden Türkçe bilmeyen 66 aylık mülteci bir çocuğun karşılaştığı dil ve iletişim sorunları nelerdir?
- Okul öncesi eğitime devam eden Türkçe bilmeyen 66 aylık mülteci bir çocuğun karşılaştığı dil ve iletişim sorunları doğal bağlama dayalı dil öğretim süreciyle nasıl değişmektedir?
Yöntem
Bu araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Durum çalışmasının dört farklı deseni bulunmaktadır: bütüncül tek durum deseni, bütüncül çoklu durum deseni, gömülü tek durum deseni ve gömülü çoklu durum deseni (Yin, 1984). Bu çalışmada okul öncesi eğitim alan Türkçe bilmeyen 66 aylık mülteci bir çocuğun dil ve iletişim kurmada yaşadığı sorunlar incelenmiş ve araştırmaya dâhil olan çocuğun kendine özgü durumunun çalışılması nedeniyle bütüncül tek durum deseni kullanılmıştır.
Araştırmanın verilerinin toplandığı sınıfta 12 kız ve altı erkek çocuk olmak üzere 18 mevcudu bulunan sınıfta bir mülteci çocuk eğitim almaktadır. Araştırmanın ilk haftasında beş gün boyunca çocuğun sınıf içinde yaşadıkları araştırmacı sınıf öğretmeni tarafından gözlemlenmiş ve gözlem kaydı tutulmuştur. İlk hafta yapılan gözlemlerin ardından dört hafta boyunca Ayla’ya doğal öğretim yönteminden yararlanılarak araştırmacı olan öğretmen tarafından her gün serbest oyun saatlerinde küçük grup etkinlikleri ile gizli destek sunulmuş ve akranları ile etkileşimini artırmaya yönelik adımlar planlanmıştır. Her gün mutlaka büyük grup etkinliklerinde kitap okumaya yer verilmiştir.
Çocuğun sınıf ortamında tutulan gözlem notları, öğretmen günlüğü ve video kayıtları veri kaydını oluşturmaktadır. Araştırma, elde edilen bu verilerle sınırlıdır ve çocuğun içinde bulunduğu durumun betimlenmesi ve bu duruma uygun müdahale edilmesi nedeniyle genellenememektedir. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Mülteci olan kız çocuğuna Ayla kod ismi verilmiştir.
Bulgular
Araştırmanın ilk haftasında yapılan beş günlük gözlemde Ayla’nın sınıfında yaşadığı dil ve iletişim problemlerinin neler olduğu betimlenmiştir. Ayla’nın yaşadığı dil ve iletişim problemleri; dil becerileri, akran etkileşimleri ve oyun tercihleri olarak üç kategori altında toplanmıştır. Gözlem esnasında çocuğun dil becerisinin yeterli olmamasından kaynaklı problem yaşadığı gözlenmiştir. Bu kategori altında kullandığı Türkçe kelimeler ve bildiği Türkçe kavramlar alt kategorileri elde edilmiştir. Çocuğun kullandığı Türkçe kelimelerin sınırlı sayıda olduğu, çocuğun kurallı cümle kuramadığı, tek kelime ile kendini ifade etmeye çalıştığı, kullandığı Türkçe kelimeleri anlamına uygun fakat doğru telaffuz edemediği gözlenmiştir. Çocuğun yalnızca öğretmeniyle kurduğu kuralsız ve tek cümle; doğru telaffuz edemediği kelimeler aşağıda verilmiştir:
Ayla: “Gitçak tuilet”
Ayla: “Taniş”, “Koyçak”,”Örütmen”, “Yiçek”, “Buaada”,”Bürek”,”Kog”
Çocuğun bildiği Türkçe kavramların yeterli düzeyde olmadığı, bu kavramları yerinde kullandığı, doğru eşleştirdiği, doğru telaffuz edemediği gözlenmiş buna ilişkin örnekler aşağıda verilmiştir:
Ayla: “Yeçil”, “Mai”, “Sari”, “Bii”, “Kii” “Öç”
Çocuğun iletişimi başlattığı akranlarının gözlem boyunca sayısının altı (1 erkek, 5 kız) olduğu ve iletişimi başlatma sebeplerinin oyun oynamak, arkadaşına yardım etmek ve şarkı söylemek amacıyla olduğu gözlenmiştir. Beş akran ise oyuna dahil etme, yardım etme ve oyuncak isteme amacıyla Ayla ile iletişimi başlatmıştır. Akranları tarafından dışlanma, itme, oyuncağını zorla alma, görmezden gelme ve olumsuz sözel ifadeler ile karşılaştığı gözlenmiştir.
Doğal bağlama dayalı dil müdahalesi sonrası kullandığı Türkçe kelime sayısında hızlı artış olduğu, renkler, hayvanlar, zıt kavramlar, ritmik sayma gibi becerileri öğrendiği ve doğru telaffuz edebildiği, akranları ile iletişim ve etkileşimin olumlu yönde arttığı, akranlarına ismiyle hitap ettiği, akranlar tarafından dışlanmadığı ve oyunlara dahil edildiği, okula geliş ve gidişlerde selamlaşma rutinini mutlaka yerine getirdiği görülmüştür.
Sonuçlar
Türkçe bilmeyen 66 aylık mülteci bir çocuğun dil ve iletişim sorunlarının betimlenmesinin amaçlandığı bu araştırmada; Türkçe bilmeyen 66 aylık mülteci bir çocuğun dil ve iletişim problemleri nelerdir alt amacına ilişkin bulgular, çocuğun ana dili dışında ikinci dil olarak öğrenmesi gereken Türkçeyi bilmemesinden dolayı sınıf ortamında akranlarıyla iletişim kuramadığı, kendini ifade etmekte zorlandığı, öğrenmede problemler yaşadığı, akranları tarafından dışlandığı problem durumlarını ortaya koymaktadır.
Okul öncesi eğitime devam eden Türkçe bilmeyen 66 aylık mülteci bir çocuğun karşılaştığı dil ve iletişim sorunları nasıl çözülebilir? Alt amacına ilişkin bulgular, çocuğun akran etkileşimine daha fazla maruz kalmasının, aynı zamanda her gün okunan ikinci dile ait kitapların ve oyun temelli öğrenmelerin, etkileşimlerin faydalı olduğunu göstermiştir. Çocuk içinde bulunduğu kültürün ve dilin özelliklerini öğrendikçe iletişim problemleri azalmış ve sosyal çevreye uyumu artmıştır.
Anahtar Kelimeler: Anahtar Kelimeler: Dil Gelişimi, İletişim, İki Dillilik, Kapsayıcı Eğitim, Doğal Öğretim Süreci