Bildiri Konusu:Okul Öncesi Dönemde Güncel Sorunlar


Okulöncesi Öğretmenlerinin Afetlere Yönelik Tutumları ile Psikolojik Dayanıklılık ve Algılanan Sosyal Destek Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
Bu araştırmanın amacı, okulöncesi öğretmenlerinin afetlere yönelik tutumları ile psikolojik dayanıklılık ve algılanan sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Afetler, doğal ve yapay sebepleri nedeniyle hayatı olumsuz yönde etkileyen olaylardır. Dünya Sağlık Örgütü de afeti, toplulukların işleyişinde ciddi sorunlara, can kayıplarına ve insanların sağlığı üzerinde olumsuz etkilere yol açan olaylar olarak tanımlamaktadır. AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) ise afeti; insanlar için fiziksel, ekonomik, toplumsal ve çevresel zararlara yol açan, günlük yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen, etkilenen topluluğun yerel imkân ve kaynaklarını kullanarak baş edemeyeceği doğal teknolojik veya insan kökenli olayların sonuçları olarak tanımlamaktadır. Afetlerden, dünya genelinde pek çok ülke etkilenmektedir. Depremler, kuraklık, şiddetli yağışlar, seller, su taşkınları, toprak kaymaları, yangın vb. afetler arasında yer almaktadır. Türkiye de afetlerin çok sık görüldüğü ülkelerden biridir. Özellikle, 17 Ağustos 1999, 12 Kasım 1999 ve 6 Şubat 2023 tarihli depremler Türkiye’de binlerce insanın hayatını kaybetmesine binlerce insanın da yaralanmasına neden olmuştur. Buna ilave olarak deprem sonucunda binlerce insan da evsiz kalmıştır. Türkiye’de doğal afetlerin özellikle de depremlerin oluşturduğu etkiler, düşünülenin çok ötesinde sonuçlar doğurmaktadır. Depremin önceden bilinememesi, deprem sırasında yaşanılan çaresizlik duygusu ve deprem sonrasında yaşananlar depremin etkisini çok daha fazla artırmakta her kesimden insanı olumsuz yönde etkilemektedir. Afetlerin fiziksel, sosyal, ekonomik ve psikolojik sonuçları bulunmaktadır. Bu kapsamda bu araştırmada, okulöncesi öğretmenlerinin afetlere yönelik tutumları ile psikolojik dayanıklılık ve algılanan sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Araştırmalar, afetle başa çıkmada psikolojik dayanaklılık ve algılanan sosyal desteğin önemli olduğunu göstermektedir. Psikolojik dayanıklılık, yaşamda karşılaşılan olumsuz durumlar karşısında mücadeleden vazgeçmemek olarak tanımlanmaktadır. Psikolojik dayanıklılığı yüksek bireyler, olumsuz durumlar karşısında daha çabuk toparlanmakta ve yaşadıkları stres sürecini daha kolay yönetebilmektedirler. Öğretmenler arasındaki psikolojik dayanıklılık düzeylerinin de farklılık gösterdiği görülmektedir. Bu durumlardan yola çıkarak bireylerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin psikolojik iyi oluşlarını yordadığı söylenebilmektedir. Algılanan sosyal destek de psikolojik dayanıklılık üzerinde etkili olabilmektedir. Araştırmalar, öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin yüksek olmasının stres faktörleri ile başa çıkmalarında olumlu etkileri olduğunu göstermektedir. Psikolojik dayanıklılığı yüksek bireylerin, zor durumlar karşısında etkili başa çıkma yollarını kullandıkları ve yeni durumlara daha çabuk uyum sağladıkları görülmektedir. Literatür incelendiğinde, afet algı düzeyleri konusunda yapılan araştırmaların sınırlı olduğu görülmüştür. Buna ilave olarak, araştırmalarda, öğretmenlerin psikolojik dayanıklılıklarının ve algılanan destek düzeylerinin okulöncesi öğrencileri üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Bu nedenle bu araştırmada, okulöncesi öğretmenlerinin afetlere yönelik tutumları ile psikolojik dayanıklılık ve algılanan sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modelinin kullanıldığı araştırmanın çalışma grubunu, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında Türkiye’nin farklı illerinde anasınıfı ve bağımsız anaokullarında görev yapan 355 okul öncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri Kişisel Bilgi Formu, Afet Tutum Ölçeği, Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği ve Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Değişkenler arasındaki ilişkinin belirlenmesinde pearson korelasyon katsayısı ve gruplar arası farklılık için Mann Whitney U ve Tek Yönlü ANOVA analizleri yapılmıştır. Araştırmanın bulguları, okulöncesi öğretmenlerinin afetlere yönelik tutumları ile psikolojik dayanıklılık ve algılanan sosyal destek düzeyleri arasında ilişki olduğunu göstermektedir. Araştırmadan elde edilen bulgular, ilgili literatür kapsamında tartışılmıştır. Bu araştırmanın afet algı düzeyleri, psikolojik dayanıklılık ve algılanan sosyal destek düzeyleri konularında yapılacak araştırmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Okul öncesi öğretmenleri, afet, psikolojik dayanıklılık, algılanan sosyal destek düzeyi