Bildiri Konusu:Dezavantajlı – Risk altındaki Çocuklar ve Eğitimi


Türkiye’de Okul Öncesinde Gecikmiş Dil ve Konuşma Alanında Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi



Konuşmanın herhangi bir çevrede benimsenen sınırın dışına çıkarak yadırganacak düzeyde bir farklılık ya da sapma göstermesi durumunda, çocukta bir konuşma sorunu olduğu kabul edilmektedir. Çocuğun belirli bir yaşa geldiği halde, konuşmaya başlamaması ya da akranlarına göre geride kalması, işaret ederek ya da tek sözcüklerle iletişim kurmaya çalışması ya da cümle kuramaması durumunda konuşma gecikmesi düşünülür. Araştırmalarda okul öncesi çocuklarda %3- 15 oranında dil ve konuşma bozukluklarına rastlandığı görülmektedir (Billeaud, 1998).
Gecikmiş dil ve konuşma da bireyin okulda grup içinde ayrıca bire bir eğitim alması gereken durumlardan biridir. Gecikmiş konuşma çocukluk çağında sıkça görülen bir durum olmakla birlikte dil ve konuşma yönünden akranlarından farklılık göstererek zihinsel, sosyal ve duygusal yönden hayatı olumsuz yönde etkileyen bir durumdur. Konuşmanın gecikmesi, iletişimi, konuşmayı öğrenme becerisini, gelecekteki akademik başarıyı ve sosyal hayata uyum sağlamayı olumsuz yönde etkilemektedir (Topbaş, 2005).
Bu araştırmada nitel araştırma tekniklerinden doküman incelenmesi kullanılmıştır. Araştırılması istenilen olgulara ilişkin bilgi barındıran yazılı materyallerin incelendiği doküman analizinde araştırmacı verilerini gözlem veya görüşme yapmaksızın elde etmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2003) ve belirli nitelikteki tezler incelendiği için bu çalışmada ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır (Büyüköztürk vd., 2012).
Araştırmanın amacı 2000-2023 yılları arasında okul öncesi dönemde gecikmiş dil ve konuşma konusunda hazırlanmış lisansüstü tezlerin incelenmesidir.
Araştırmanın amacı doğrultusunda, amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenmiş olan ve YÖK’ün Ulusal Tez Veri Merkezinde bulunan 2000-2023 yılları arasındaki okul öncesinde dönemde gecikmiş dil ve konuşma konusunda hazırlanmış lisansüstü tezler araştırmanın veri kaynağını oluşturmuştur. Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) veri tabanında yirmi üç yıla ait (2000-2023 yılları arasındaki) lisansüstü tez çalışmaya dahil edilmiştir. YÖK veri tabanında “gecikmiş konuşma, gecikmiş dil, dil gecikmesi, konuşma gecikmesi, konuşma bozukluğu anahtar kelimeleriyle yapılan tarama sonucunda ilgili yıllar arasındaki tezlere ulaşılmıştır. Bu çalışmada veriler ilk olarak YÖK Dokümantasyon Daire Başkanlığı internet sitesinin, tez arama sayfasında tarama terimi tez adı olarak belirlenerek ilgili bölüme “gecikmiş dil ve konuşma” yazılarak detaylı arama yaptırılmış, sonrasında “konuşma gecikmesi, gecikmiş dil, konuşma bozukluğu” yazılmış tekrar detaylı arama yaptırılmış ve konu ile ilgili ortak tezler kontrol edilerek çalışma grubuna dahil edilmiştir. Ulaşılan tezlerin başlıkları, tez özetleri ve tezler sırayla incelenmiştir. Yapılan tarama sonucunda okul öncesi dönemde gecikmiş konuşma konulu lisansüstü tezlere ulaşılmıştır.
Veriler nitel araştırma tekniklerine göre analiz edilerek içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmacılar tarafından ulaşılan tezleri incelemek üzere çalışmanın amacına yönelik lisansüstü tezlerin genel özelliklerini içeren bir form hazırlanmıştır. Hazırlanan bu formda tezlerin adı, yılı, üniversite, enstitü, bölüm, çalışıldığı grup, araştırma türü gibi bilgiler mevcuttur. Araştırmada incelenen lisansüstü tezler bilgisayar ortamına aktarılmış ve tezler T1,T2,T3,T4….şeklinde kodlanmıştır. Toplanan veriler Microsoft Excel programında sınıflandırılmış ve araştırmada lisansüstü tezlerin yıl ve tez türüne göre, enstitüye göre, bölüme göre, üniversiteye göre, araştırma türüne göre, çalışma grubuna göre, konulara göre, veri toplama araçlarına göre, veri analiz yöntemine göre dağılımları için tablolar hazırlanmıştır.
Araştırma sonuçları detaylı olarak kongrede sunulacaktır.



Billeaud, F. (1998). Communication Disorders in Infants and Toddlers: Assessment and Intervention. Boston: Butterworth-Heinemann.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Örnekleme yöntemleri.
Topbaş, S. S. (2005). Dil ve Kavram Gelişimi. Kök Yayıncılık.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.



Anahtar Kelimeler: okul öncesi dönem, gecikmiş dil, gecikmiş konuşma