Bildiri Konusu:Okul Öncesi Dönemde Teknoloji ve İnovasyon


İlkokul Türkçe, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Teknolojik Uygunluk Açısından İncelenmesi ve Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi
Teknolojinin hayatın her alanında kullanıldığı, eğitimin ise her alan için gerekli olduğu gerçeğinden yola çıkarak her ikisinin de birey ve toplum hayatının vazgeçilmez unsurları olduğunu ve birbirlerini etkilediklerini söylenebilir (Yeşiltaş ve Kaymakçı, 2014). Son yıllarda teknolojik içeriklerin öğrenme ve öğretme ortamlarına ne şekilde etki ettiğine ilişkin eğitimciler tarafından çok sayıda araştırma yapılmıştır. Farklı disiplin alanlarında yapılan araştırmalar teknolojik içerikli uygulamaların kullanılmasının akademik başarı, motivasyon, tutum vb. gibi birçok alanda olumlu etkisinin olduğunu göstermiştir. Eğitimin amaçlarından biri de bilgi çağının gerektirdiği değişime uyumlu bireyler yetiştirmektir. Nitekim, dijital dünyaya gözlerini açan ve teknoloji ile iç içe yaşamak durumunda olan çocukların, günümüzde teknolojiyi doğru anlamaları, kullanmaları ve yönetmeleri bir ihtiyaçtan çok zorunluluk olmuştur (Ekmen ve Bakar, 2019). Bu bağlamda çağın gereğine göre bireylerden beklenen davranışların eğitim yoluyla kazandırılması için güncellenen öğretim programlarının ders kitaplarına yansıması, ders kitaplarının buna göre hazırlanması gerekmektedir (Şimşek, 2022). Ders kitapları eğitimin en temel materyalleridir. Ders kitapları, öğrenme ortamlarının şekillendirilmesinde ve öğrenmenin rotasının belirlenmesinde önemli bir rehberlik sağlayarak (Mersin ve Karabörk, 2021) öğretmen, öğrenci ve içerik arasında etkileşim sağlamaktadır. Öğrencilere üzerinde çalıştıkları konulara ilişkin bilgi sunan, belli ipuçları barındıran, onları belli bir amaç doğrultusunda gerekli beceri, tutum ve davranışları kazanmak üzere incelemeye/araştırmaya yönlendiren materyaller ders kitaplarıdır (Mazlum ve Mazlum, 2016). İşlenen konunun pekiştirilmesi, bilgileri belirli bir sıra halinde sunması, öğretim programına uygun düzenlenmesiyle, öğretmen öğrenci arasında köprü vazifesi görmesi açısından eğitim öğretim sürecine önemli katkılar sağlamaktadır (MEB, 2021). Neredeyse bütün ülkelerde eğitim sistemlerinin vazgeçilmez araçlarından olan ders kitapları birçok araştırmada ders kitaplarının iyileştirilmesi, üstün ve eksik yönlerinin belirlenmesi amacıyla karşılaştırılmaktadır (Kurt ve Demir, 2019; Mersin ve Karabörk, 2021). Bu kapsamda araştırmanın amacı ilkokul Türkçe, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarının teknolojik uygunluk açısından incelenmesidir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Doküman incelemesi yapılırken, farklı araştırmacılar farklı süreçler izleyerek analiz etme yolunu önermektedir. Araştırmada Altheide (1996) tarafından oluşturulmuş doküman analizi sınıflaması kullanılmıştır. Araştırmada, öğretim programında yer alan “dijital yeterlik” kavramına dayandırılarak kavramsal bir çerçeve oluşturulmuş ve veriler bu bağlamda analiz edilmiştir. Araştırmada veri kaynağı olarak Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu tarafından ders kitabı olarak kabul edilen Türkçe (1-4. Sınıf), Hayat Bilgisi (1-3. Sınıf) ve Sosyal Bilgiler (4. Sınıf) ders kitapları kullanılmıştır. Ders kitapları www.eba.gov.tr adresinden elektronik olarak temin edilmiştir. Ayrıca araştırmada elde edilen verileri bütünleme ve geliştirme amacıyla programın uygulayıcısı olan öğretmenlerden görüş alınmıştır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırlanmış ve 10 öğretmene uygulanmıştır. Araştırmada elde edilen nitel verilerin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları kapsamında bazı önlemler alınmıştır. Araştırmada Türkçe, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler kitabındaki teknolojik içeriklerin kullanım sıklığı bütün olarak değerlendirildiğinde, teknolojik içeriklere en çok dördüncü sınıf seviyesinde yer verilirken en az birinci sınıf seviyesinde yer verildiği bulunmuştur. Ayrıca Türkçe ders kitaplarında teknoloji kullanım amacı en sık görselleştirme (n=112) olarak bulunurken, en az keşfetme (n=1) amacıyla kullanıldığı bulunmuştur. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarında teknoloji kullanım amacı en sık görselleştirme (n=100) olarak bulunurken, en az teknolojinin gelişim süreci açıklamak (n=11) amacıyla kullanıldığı bulunmuştur. Araştırma kapsamında alınan öğretmen görüşleri, ders kitaplarından elde edilen teknolojik uygunluk bulgularıyla uyuştuğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler: Türkçe, Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Teknoloji, Ders kitabı