Bildiri Konusu:Dezavantajlı – Risk altındaki Çocuklar ve Eğitimi


TÜRKİYE’DE MÜLTECİ ÇOCUKLAR BAĞLAMINDA YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN ARAŞTIRMA EĞİLİMLERİNİN İNCELENMESİ
TÜRKİYE’DE MÜLTECİ ÇOCUKLAR BAĞLAMINDA YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN ARAŞTIRMA EĞİLİMLERİNİN İNCELENMESİ

Arş. Gör. Mehmet KUMRU, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Bölümü, kumru@sakarya.edu.tr


Göç; süresi, yapısı ve nedeni sorgulanmaksızın uluslararası bir sınırı geçerek veya devlet içinde insanların yer değiştirdiği nüfus hareketleri olarak tanımlanmaktadır (Uluslararası Göç Örgütü, 2009). Mülteci Çocuklar, BMMYK’da tanımlanmış olup, Yüksek Komiserlik tarafından sağlanan BM korumasından yararlanmaya hakkı olan çocuklardır (Uluslararası Göç Örgütü, 2009). Okullarımızda mülteci çocuk sayısı giderek artmakta ve topluma karışmaktadır. Kapsayıcı eğitim ve risk altındaki çocuklar kategorisine de giren bu çocuklar hakkındaki çalışmaların önemi giderek artmaktadır.

Bu çalışma, Türkiye’de mülteci çocuklar bağlamında gerçekleştirilmiş olan lisansüstü tez çalışmalarının; çeşitli açılardan incelenmesi ve araştırma eğilimlerinin belirlenmesi amacı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, (YÖK) Ulusal Tez Merkezi sitesinde; Mülteci çocuklar, göçmen çocuklar ve çocuk ve göç anahtar sözcükleri kullanılarak yapılan tarama neticesinde; 2003-2023 yılları arasındaki toplam 67 yüksek lisans, 2 tıpta uzmanlık ve 13 doktora tezi toplam 82 tez çalışması incelenmiştir. Bu çalışmanın verileri, doküman analizi tekniği kullanılarak elde edilmiştir. Doküman analizi, basılı ve elektronik (bilgisayar tabanlı ve internet erişimli) materyallerin incelenmesi ve değerlendirilmesi sürecinde gerçekleşen bir dizi işlemdir (Bowen, 2009). Çalışmaya dahil edilen lisansüstü tezler ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Ölçüt örnekleme yöntemindeki temel amaç araştırmacı tarafından oluşturulan ya da daha önceden var olan ölçütleri karşılayan bütün durumların çalışılmasıdır (Yıldırım, Şimşek, 2013). Tezler çalışmaya dahil edilirken; (i) tezlerin okulöncesi, çocuk gelişimi ve erken çocukluk anabilim dallarında yapılmış olması, (ii) tezlerin başlığında mülteci çocuklar (f=46), göçmen çocuklar (f=29) ve göç ve çocuk (f=7) kavramlarını içermesi, (iii) 2003-2023 yılları arasında yapılmış olması göz önünde bulundurulmuştur. Bu kriterlere göre YÖK Ulusal Tez Merkezine yüklenen ve bu kriterlere uygun 82 lisansüstü tez araştırmasının örneklemini oluşturmuştur. Evren çok büyük olmadığından, evrenin tamamı örnekleme dahil edilmiştir. Burada tezlerin; yayınlanma yılı, gerçekleştirildikleri üniversite ve enstitüler, tez danışmanı unvanı, çalışmayı gerçekleştiren kişinin cinsiyeti, tezin yayın dili, çalışmasının genel kategorisi, konu alanı, çalışmada kullanılan araştırma yöntemleri, örneklem sayısı, veri toplama araçları ve verilerin analiz yöntemleri açısından incelenmiştir.

Çalışma bulgularına baktığımızda, lisansüstü tezlerin %81,7‘sinin yüksek lisans, %15,8’inin doktora tezi ve %3,5’inin tıpta uzmanlık tezi olduğu, Lisansüstü tezlerin yazım dilinin %87,8‘inin Türkçe, %11’inin İngilizce ve %1,2’sinin Arapça olduğu, tez çalışmalarının %57,3’ının 2020-2023 arası, %39,1’inin 2013-2019 yılları arası ve %3,6’sının ise 2013 öncesinde olduğu görülmektedir. Tezlerin konu/alanları incelendiğinde %34,1‘inin eğitim bilimleri, %43,9’unun sosyal bilimler ve %22’sinin diğer konu/alanlar olduğu görülmektedir. Konu/Alan olarak multidisipliner bir alan olup içerisinde sosyoloji, hemşirelik, uluslararası ilişkiler, beden eğitimi, kadın çalışmaları, mimarlık, ergoterapi, kamu yönetimi, sosyal hizmetler, hukuk, eğitim bilimleri vd, alanında tezler de mevcuttur. Tezlerin yöntemlerin %40,2‘sinin nicel, %47,6’sının nitel ve %12,2’sinin karma yöntemlerin kullanıldığı görülmektedir. Tezlerin çalışma gruplarının %74,4‘ünün çocuk, %13,4’ünün öğretmen, %6,1’inin veli/ebeveyn ve %6,1’inin okul idarecilerinin olduğu görülmektedir. Yine çocuk örneklemi incelendiğinde %32,7‘sinin okulöncesi, %9,8’inin ilkokul, %19,6’sının ortaokul ve %37,9’unun lise olduğu, tezlerin veri toplama araçlarının %40,2‘sinin anket-ölçek, %47,6’sının görüşme-gözlem formu ve %12,2’sinin diğer olduğu ve tezlerin analiz türleri incelendiğinde %45,8‘inin nicel analiz (t testi, anova, manova, ancova, regresyon, mann whitney, kruskall wallis, yapısal eşitlik modellemesi vd.) ve %54,2’sinin nitel analizden (betimsel-içerik vd.) oluştuğu görülmektedir. Çalışma bulgularının; mülteci çocuklar ile ilgili yapılacak tezlere ışık tutması ve mülteci çocuklara ilişkin farkındalığın artırılması sürecine katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.




Anahtar Kelimeler: Mülteci Çocuklar, Göçmen Çocuklar, Göç ve Çocuk, Okulöncesi Eğitim