Bildiri Konusu:Okul Öncesi Çocuk ve Sosyal Çevre


Benlik Saygısında Aile Ve Sosyal Medyanın Etkisinin Araştırılması
BENLİK SAYGISINDA AİLE VE SOSYAL MEDYANIN ETKİSİ1*

Salime YILDIRIM 2** Sultan KAVAS3** Serdar ARCAGÖK4***


Kişinin benlik kavramına dâhil olan her bir ‘’ben’’ parçasına ilişkin duyduğu memnuniyet, saygı, değer yani genel olarak kişinin kendini yorumlaması sonucu oluşan önemlilik, değerlilik ve saygı değerlilik durumu ‘’benlik saygısı’’ olarak açıklanmaktadır (Arıcak, 1999). Kişilerde benlik saygısına etki eden faktörler arasında; bireyin yaşadığı aile ortamı, anne-baba tutumu, okul ve arkadaş çevresi, sağlık durumu, cinsiyet, yaşadığı toplum gibi pek çok etmen bulunmaktadır (Kımter, 2008). Bu doğrultuda ailenin çocuğun benlik saygısı üzerinde etkilerinin fark edilmesi ve neler yapılması konusunda bilgi sahibi olması gerekmektedir. Aynı doğrultuda sosyal medyada kişinin benlik saygısını etkileyen faktörlerdendir. Sosyal medyanın bireyin benlik saygısı üzerindeki etkisinin araştırılması, benlik saygısı üzerindeki olumlu-olumsuz etkilerinin tespit edilip buna göre önlemler belirlemekte bu doğrultuda önem teşkil etmektedir. Bu araştırmanın amacı ailenin ve sosyal medyanın benlik saygısına etkilerini belirlemektir. Araştırma nitel araştırma modellerinden bütüncül tek durum modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2022-2023 Çanakkale il merkezlerinde öğrenimlerini sürdüren okul öncesi öğrencileri ve onların aileleri oluşturmaktadır. Araştırma veri toplama aracını ‘’ Ebeveyn ve Çocuk Görüşme Formu’’ oluşturmaktadır. Araştırma verileri iki veri kodlayıcısı tarafından kod ve temalara ayrılarak analiz edilmiştir. Araştırma verileri N-Vivo nitel veri analiz programı ile modelleştirilmiştir. Araştırma bulgularının sonucunda çocukların büyük bölümünün son zamanların popüler olan uygulamaları kullandığı, bazı çocukların ise sosyal medya kullanmadığı belirlenmiştir. Bununla birlikte bazı velilerin çocukların en çok hangi platformlarına yöneldiği bilgisinin olmadığı ortaya çıkmıştır. Çocukların “Instagram”, “Facebook”, “Tiktok”, “Youtube” ve “Twitter” uygulamalarını sıklıkla kullandığı belirtilmektedir. Bu durum çocukların popüler olana yöneldiğini göstermektedir. Veliler, sosyal medya uygulamalarının çocukları olumsuz etkileri olduğu görüşünü belirtmektedir. Bu olumsuz etkileri; “Doyumsuzluk”, “Odaklanmada güçlük”, “Çocukta sıradanlaşma”, “Yapaylık”, “Hiçbir şeyden keyif almama”, “Daha agresif olma”,” Çocukların düşüncelerini istenilen şekilde yönlendirme”, “Sosyal medyada göz önünde olan ilişkilere benzeme isteği”, “Gelişiminde olumsuzluk ve mutsuz olma” şeklinde nitelendirilmektedirler. Bazı veliler ise araştırma yapabilme yeteneklerini geliştirdiğini düşünerek olumlu etkileri de olduğunu ifade etmektedir. Velilere sosyal medyanın olumsuzluklarıyla başa çıkma yöntemleri sorulduğunda ise velilerin bir bölümünün çocukları uzak tutmayı bir çözüm olarak görmektedir. Bunun yanı sıra diğer bir kesim doğru seçim yapmaya teşvik etmek gerektiği görüşünü belirtmektedir. Bunların yanında “Sık kontrol”, “Kendini sınırlandırarak çocuğa örnek olma”, “Yasaklanmasını destekleme”, “Süre kısıtlaması”, “Filtreleme yapma” gibi tutumlar sergileyen veliler olduğu da görülmektedir. Çocuklarının benlik saygısını geliştirmek için velilerin yaptıkları etkinliklerin ise genellikle gelişim için motive etmek ve görüş almak gibi unsurlardan oluştuğu görülmektedir. Bunların dışında sırayla “Sorumluluk vermek”, “Akranlarıyla sağlıklı oyun ortamı kurmak”, “Özerklik sağlanması”, “Kaybetmeyi hazmetmeyi öğretmek”, “Soru sormak”, “Toplum bilinci kazandırmak”, “Çocuk için materyal tasarlamak”, “İfade edilecek ortamı geliştirme”, “Zorlandığında desteklenmesi”, “Çocuk algısını geliştirme, “Duyguların anlaşılması”, “Başkalarının duygularına saygı duymayı öğretmek” gibi görüşler de ortaya konulmaktadır. Sosyal medya ve ailenin, çocuğun benlik saygısı üzerindeki bu etkilerin bütünü incelendiğinde şu sonuçlara ulaşılmaktadır. Medya okuryazarı ebeveyn yetiştirmek, medya okuryazarı çocuk yetiştirmek anlamına gelmektedir. Çocuklarının benlik saygısını geliştirmek isteyen velilerin yol gösterici olmaları gerekmektedir. İlgi ve ihtiyaçların karşılandığı, demokratik ve olumlu iletişimin bulunduğu bir aile ortamında yetişen çocuğun, uygun etkinlikler ile benlik saygısının geliştirilebileceği ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Aile, benlik saygısı, sosyal medya.

1*Bu çalışma TÜBİTAK 2022 yılı 1.dönem 2209-A - Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı kapsamında desteklenmiştir.
2** Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Temel Eğitim Bölümü Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalı Lisans Öğrencisi
3** Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Temel Eğitim Bölümü Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalı Lisans Öğrencisi
4*** Doç. Dr. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi.

Kaynakça
Arıcak, O. T. (1999). Grupla psikolojik danışma yoluyla benlik ve mesleki benlik saygısının geliştirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Kımter, N. (2008). Benlik Saygısı ve Dindarlık İlişkisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Anahtar Kelimeler: Aile, benlik saygısı, çocuk, sosyal medya