Bildiri Konusu:Okul Öncesi Eğitimde Farklı Modeller


Montessori Materyallerinin Çocukların Sosyal Duygusal Gelişimlerine Yönelik Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Görüşleri
Öğretmen adaylarının Montessori materyallerine yönelik görüşleri, öğretmenlik yapacakları dönemde çocukların sosyal duygusal gelişimlerini desteklemek için kullanacağı materyalleri belirlemeleri bakımından önem arz etmektedir. Bu konuda öğretmen adaylarının görüşlerini belirlemek, çocukların sosyal duygusal gelişimlerini desteklemek için hangi materyalleri neden tercih edeceklerini ya da tercih etmeyeceklerini tespit etmek ve çocuklar için zengin uyaran sağlayan Montessori materyallerine sınıf içinde yer verme durumları hakkında görüşlerini almak önem taşımaktadır. Ayrıca Montessori programında daha çok bireysel çalışmaların yer alması ve grup çalışmalarının az olması, çocuklarda sosyal etkileşimin az olacağı yönünde eleştirilerin ortaya çıkabileceğini düşündürmektedir. Bu durumun öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının sınıfta tercih edecekleri Montessori materyallerine yönelik tutumlarını etkileyebileceği düşüncesini gündeme getirmektedir. Montessori Programı'nın çocukların sosyal becerilerini sınırlı düzeyde desteklediğine yönelik kaygılar, bu araştırmaya olan ihtiyacı ortaya çıkarmaktadır. Alanyazın incelendiğinde okul öncesi öğretmen adaylarının Montessori materyallerinin çocukların sosyal duygusal gelişimlerine yönelik görüşlerinin incelendiği bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu doğrultuda bu araştırmada, okul öncesi dönemde Montessori eğitiminde kullanılan materyallerin çocukların sosyal duygusal gelişimlerine yönelik öğretmen adaylarının görüşlerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu araştırmada sosyal beceriler, sosyal-duygusal gelişim temelinde ele alınmakta ve özgüven, öz-yeterlilik, öz-düzenleme, sosyal kabul, sosyal uyum, sosyal bağımsızlık (özerklik), sosyal iş birliği, sosyal etkileşim ve empatiyi içermektedir.
Bu çalışmada, farkında olunan ancak derinlemesine incelenmesi hedeflenen günlük yaşamda karşılaşılan olguların ayrıntılı bir biçimde araştırılması amaçlandığından, nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseni kullanılmıştır. Örneklem türü olarak amaçlı örneklem türlerinden kolay ulaşılabilir örneklem tercih edilmiştir. Araştırmacıların çalıştığı kurumlarda öğrenim gören okul öncesi öğretmen adayları erişim kolaylığı, zaman ve maliyet tasarrufu sağladığı için çalışma grubunu oluşturmaktadır (Yıldırım & Şimşek, 2016). Araştırmada görüşme yapılacak kişilerin belirlenmesi amacıyla 2019-2020 akademik yılında iki farklı üniversitede öğrenim gören ve gönüllü katılım sağlayan 70 okul öncesi öğretmen adayı çalışmaya dahil edilmiştir. Bu 70 kişilik gruba araştırmacılar tarafından geliştirilen “Montessori Materyalleri Farkındalığı Belirleme Formu” uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda bilgi ve farkındalık düzeyinin yüksek olduğu belirlenen 12 öğretmen adayı, araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Öğretmen adaylarıyla yapılan bireysel görüşmelerde araştırmacılar tarafından geliştirilen “Montessori Materyallerinin Çocukların Sosyal Duygusal Gelişimlerine Yönelik Görüşlerini Belirleme Formu” kullanılmıştır. Formda açık uçlu sorulara yer verilip, öpretmen adaylarının Montessori materyallerinin çocukların sosyal duygusal gelişimlerine yönelik görüşleriyle ilgili derinlemesine bilgi sahibi olunması amaçlanmıştır. Formda altı soru yer almaktadır, beşinci soru dokuz alt sorudan oluşmaktadır. Alanyazın taranarak hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu kapsam geçerliği ve dil geçerliği amacıyla ölçme değerlendirme ve okul öncesi eğitimi alanlarında dört uzmana yönlendirilmiştir. Uzman görüşleri sonucunda form düzenlenmiş; iki katılımcı ile pilot uygulama yapılmıştır. Pilot uygulama sonucunda soruların anlaşılır olduğu görülmüş ve asıl uygulamaya geçilmiştir. Görüşmeler ise Covid-19 pandemi sürecinde uzaktan eğitime geçilmesi nedeniyle çevrimiçi ortamda bireysel olarak gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler yapılırken gönüllü katılım esas alınmış, katılımcının sessiz bir ortamda bulunmasına önem verilmiş ve istediği zaman görüşmeyi sonlandırarak araştırmadan ayrılabileceği belirtilmiştir. Her bir katılımcı ile yapılan görüşmeler ortalama 48 dakika sürmüştür. Görüşmeler araştırmacılar tarafından yorum katılmadan olduğu gibi yazıya aktarılmıştır. Yazıya aktarma işlemi bittikten sonra araştırmacılar katılımcılara not aldıkları ifadeleri tekrar okuyup eklemek veya çıkarmak istedikleri bir yer olup olmadığını sormuş ve bu şekilde veri bütünlüğü sağlanmıştır. Araştırmada gizliliğe önem verilerek katılımcıların isimleri yerine her bir katılımcıya K1, K2 gibi kodlar verilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır.
Araştırmada elde edilen veriler doğrultusunda Montessori materyallerinin çocuk eğitiminde kullanımı, çocukların sosyal duygusal gelişimlerindeki ve sosyal becerilerindeki yeri, sosyal becerilerini desteklemede tercih edilen materyal ve yöntemler ile Montessori ilişkisi çerçevesinde önemli sonuçlara ulaşılmıştır. Öğretmen adaylarının Montessori materyallerini çocukların sosyal duygusal gelişimlerini desteklemek açısından sabırlı olma, özgüven gelişimi, saygı duyma, düzenli olma, sosyal iletişim, yardımlaşma, sorumluluk alma, öz-denetim, içsel motivasyon gelişimi gibi pek çok yönden faydalı buldukları; buna karşın bireysel eğitimin ön planda olmasını gerekçe göstererek sosyal kabul, sosyal uyum, sosyal etkileşim ve sosyal iş birliği becerileri bakımından dezavantajlı buldukları tespit edilmiştir.
Öğretmen adayları, çocukların sosyal duygusal gelişimlerini desteklemek amacıyla tercih edecekleri materyaller ve yöntemleri; yapı-inşa materyalleri, doğal materyaller, çok yönlü materyaller, eğitici kartlar, hikayeler, oyun, mutfak materyalleri, çocuğa ait materyaller, bebekler olarak belirtmişlerdir. Bu materyallerle Montossori materyallerini amaçlı olmaları, yaşamla ilişkilendirilebilir olmaları, fiziksel özellikleri, materyallerin sunum şekli, kavram eğitimi ve düzen yönünden ilişkilendirmişlerdir. Yapı-inşa materyallerini ve artık materyalleri tercih etme nedenlerini ise çocukların yaratıcılıklarını ve kendi özgün ürünlerini ortaya çıkarmalarını desteklemek olarak belirtmişlerdir. Buna yönelik olarak Montessori materyallerinin sınırlandırıcılığı ve yapılandırılmış olması nedeniyle eleştirdikleri görülmektedir. Elde edilen bulgular ışığında katılımcıların Montessori materyallerini çocukların sosyal duygusal gelişimleri bakımından alanyazında yer alan eleştirilerle benzer şekilde eleştirdikleri; bu konudaki kuramsal bilgi ve uygulama bakımından desteğe ihtiyaç duydukları sonucuna ulaşılmıştır.

KAYNAKÇA
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10 b.). Ankara: Seçkin.
Anahtar Kelimeler: Montessori materyalleri, Montessori eğitimi, sosyal duygusal gelişim, öğretmen adayları, okul öncesi eğitim