Bildiri Konusu:Okul Öncesi Eğitimde Öğretmen Yetiştirme


Okul Öncesi Öğretmenlerin Mesleki Deneyimlerine İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi
Öz yeterlilik, bireyin belirli bir performans ya da davranışı sergilemek için ortaya koyduğu etkinlikler yoluyla başarılı olabilme kapasitesine olan inancıdır (Bandura, 1997). Öz yeterlik inancı, kişilerin mesleki deneyimlerine, duygu ve düşüncelerine, diğer kişilerin bireylerin sergiledikleri/sergileyecekleri performanslarına ilişkin yorumlamalarıdır. Bandura (1977), öz yeterliliğin mesleki deneyim, dolaylı yaşantı, sözel ikna ve duygu durumu olmak üzere dört temel kaynağı olduğunu ifade etmektedir. Mesleki deneyim, kişinin sergilediği işi ile ilgili başarı ya da başarısızlıkla sonuçlanan tecrübelerdir (Senemoğlu, 2013). Öğretmenlerin mesleki yeterliliğe sahip olmalarındaki en önemli faktör mesleki deneyimleridir (Bandura, 1977). Çünkü birey, geçmişteki mesleki tecrübelerini değerlendirerek, benzer eylemleri gerçekleştirme kapasitesi konusunda bir yeterlik inancı geliştirir. Bireyin başarıyla sonuçlanan eylemleri öz yeterlik inancını arttırırken, yaşadığı başarısızlıklar öz yeterlik inancını olumsuz yönde etkilemektedir (Pajares, 2002). Yapılan çalışmalar sonucunda, öğretmenlerin mesleki deneyimlerinin, öğretmen yeterliğini etkileyen faktörlerin başında geldiği, mesleki deneyimin öğretmen yeterliğini olumlu yönde etkilediği ve öğrenci başarısını arttırdığı sonucu elde edilmiştir.
Araştırmada okul öncesi öğretmenlerin öz yeterlilik inancını etkilediği varsayılan mesleki deneyimlerine ilişkin görüş ve değerlendirmelerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseninde tasarlanmıştır. Olgubilim yöntemi, bireyin günlük hayatında karşılaştığı fakat detaylı bilgiye sahip olmadığı ya da üzerinde çok düşünmediği olguları derinlemesine incelemeyi amaçlar (Yıldırım ve Şimşek, 2011).
Araştırmanın çalışma grubu, amaçlı örnekleme yöntemi ile 2023-2024 eğitim öğretim yılında İstanbul’da bağımsız anaokulu ve ilköğretime bağlı anasınıflarında görev yapan, araştırmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden 63’ü kadın ve 5’i erkek olmak üzere 68 okul öncesi öğretmeninden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu (cinsiyet, mesleki kıdem, öğrenim durumu) ve Mesleki Deneyim Görüşme Formu olmak üzere iki veri toplama aracı kullanılmıştır. Mesleki Deneyim Görüşme Formu dört açık uçlu sorudan oluşan bir yarı yapılandırılmış görüşme formudur. Formda, “Sizi öğretmenlik mesleğinde en çok mutlu eden, mesleki tatmin yaşamanızı sağlayan durum nedir?”, “Mesleki yaşantınızda size en çok stres yaratan durum nedir?”, Kendinizi en başarılı/güçlü hissettiğiniz okul öncesi eğitim etkinlik türü hangisidir?”, “Kendinizi en zayıf/geliştirme ihtiyacı hissettiğiniz okul öncesi eğitim etkinlik türü hangisidir?” soruları yer almaktadır.
Çalışma grubunda yer alan 68 öğretmen adayının çevrimiçi ortamda verdiği yanıtlar betimsel yolla analiz edilmiştir.
Araştırma sonucunda katılımcılar, “Sizi öğretmenlik mesleğinde en çok mutlu eden, mesleki tatmin yaşamanızı sağlayan durum nedir?” sorusuna çoğunlukla çocukların sevgisi, çocuklar tarafından sevilmek yanıtını vermişlerdir. “Mesleki yaşantınızda size en çok stres yaratan durum nedir?” sorusuna katılımcılar çoğunlukla idareci ve veliler ile yaşadıkları problem durumlarından söz etmişlerdir. Okul öncesi öğretmenleri “Kendinizi en başarılı/güçlü hissettiğiniz okul öncesi eğitim etkinlik türü hangisidir?” sorusuna çoğunlukla Türkçe ve Matematik etkinliklerini tercih ederken, “Kendinizi en zayıf/geliştirme ihtiyacı hissettiğiniz okul öncesi eğitim etkinlik türü hangisidir?” sorusuna Fen ve Drama etkinlikleri cevaplarının yoğunluk kazandığı görülmüştür. Buradan hareketle elde edilen sonuçlar alanyazın araştırmaları kapsamında tartışılmıştır.


Kaynaklar

Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioural change. Psychological Review, 84(2), 191–215.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy. The exercise of control. New York: W.H. Freeman.
Senemoğlu, N. (2020). Gelişim, öğrenme ve öğretim-kuramdan uygulamaya (27. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
Pajares, M. F. (2002). Overview of social cognitive theory and of self-efficacy. https://www.emory.edu/EDUCATION/mfp/eff.html
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri [Qualitative Research Methods in Social Sciences]. Ankara: Seçkin

Anahtar Kelimeler: Okul öncesi öğretmenleri, mesleki deneyim