Bildiri Konusu:Erken Çocukluk Eğitiminde Fen-Matematik Eğitimi ve Erken Okuryazarlık


Öyküye Dayalı Sesbilgisel Farkındalık Ölçeği’nin Geliştirilmesi
Sesbilgisel farkındalık, sözlü dilin ses yapılarını veya ses yapılarıyla ilgili değişiklikleri fark edebilme becerisidir (Byrne ve Fielding-Barnsley, 1991; Wagner ve Torgesen, 1987). Yapılan çalışmalarda, sesbilgisel farkındalık ve okuma becerisi arasında güçlü bir ilişki olduğu kanıtlanmıştır (Lundberg, Frost ve Petersen, 1988; Yopp ve Yopp, 2000). Bu nedenle okul öncesi dönemden itibaren çocukların sesbilgisel farkındalık becerileri değerlendirilmeli ve desteklenmelidir. Okul öncesi dönemde çocukların sesbilgisel farkındalık becerilerini değerlendirme sürecinde farklı ölçme araçları kullanılmaktadır (Karaman ve Güngör Aytar, 2016; Kargın vd., 2015; Sarı ve Aktan Acar, 2013; Torgesen ve Bryant, 2004). Ölçme araçlarında, genel olarak görseller aracılığıyla çocuktan yönergeyi dinlemesi ve soruları yanıtlaması beklenmektedir. Bu çalışmada okul öncesi dönem çocuklarına yönelik çocuklarla birlikte bir öykü okuma süreci eşliğinde sesbilgisel farkındalık becerilerini değerlendirme aracının geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın alt amaçları şunlardır:
1- Öyküye Dayalı Sesbilgisel Farkındalık Ölçeğinin geçerliği ne düzeydedir?
2- Öyküye Dayalı Sesbilgisel Farkındalık Ölçeğinin güvenirliği ne düzeydedir?
Bu çalışma bir TÜBİTAK 1001 projesi kapsamında desteklenmiştir. Ölçek geliştirmede Kline (2000), DeVellis (2012), Crocker ve Algina (2008)’nın önerdiği aşamalar dikkate alınmıştır. İlk aşamada alan yazın incelenerek ölçeğin ele aldığı yapının özellikleri ile ilgili alt beceriler belirlenmiştir. Ardından “Neşe Kütüphanesi” isimli bir öykü yazılmıştır. Ölçek uygulaması için özel olarak yazılan “Neşe Kütüphanesi” adlı öykü kitabı ve çizimi yapılan görsel kartlar kullanılmaktadır. Sesbilgisel farkındalık konusunda çalışmaları olan okul öncesi eğitimi, özel eğitim, çocuk gelişimi, dil ve konuşma terapisti ile doktora eğitimine devam eden bir okul öncesi öğretmeni olmak üzere toplam dokuz uzmandan görüşleri alınmıştır. Uzman görüşleri ardından doğru yanıtlar için 1, yanlış yanıtlar için 0 puanlanan toplam 77 maddeden oluşan bir deneme formu hazırlanmıştır. Deneme uygulaması, Ankara ilinin 7 ilçesindeki 20 okulda ve 48-72 aylar arasındaki toplam 277 (158 kız 140 erkek) okul öncesi dönemdeki çocuğun katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Deneme uygulamasından elde edilen veriler üzerinde, “Temel Bileşenler Analizi (TBA)” kullanılarak madde indirgeme ve bileşen çıkarılarak boyutlandırma çalışmaları yürütülmüştür. Örneklem büyüklüğüne ilişkin Kaiser-Meyer-Olkin testi sonucu KMO = 0.77 olarak belirlenmiş olup, örneklem büyüklüğünün faktör analitik çalışmalar için yeterli olduğu değerlendirilmiştir. Maddeler arası çoklu korelasyonların manidarlığı Bartlett’in küresellik testi ile test edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre maddeler arası çoklu korelasyonların manidar olduğu gözlenmiştir (χ2 = 2355.817, sd = 435, p < 0.01). TBA kullanılarak yürütülen açımlayıcı çalışmalar sonrasında 30 maddelik bir esas uygulama formu elde edilmiştir. Bu 30 madde altı bileşenli bir yapıda toplam %51 açıklanan varyans sağlamaktadır. Ölçeğin esas uygulaması Ankara ilinin 7 farklı ilçesindeki 14 okulda, 48-72 ay arasındaki toplam 185 okul öncesi dönemdeki çocuğun katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Esas uygulama verileri ile yürütülen “Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA)” sonuçlarına göre 6 bileşenli ve 30 maddelik yapı, kabul edilebilir düzeyde model-veri uyumunu sağlamaktadır. DFA sonuçlarına göre çoğunluk indeks (RMSEA=.041, S-RMR=.058, GFI=.86, AGFI=.83, GFI=.86) kabul edilebilir düzeyde model-veri uyumuna işaret etmektedir. İç tutarlılık anlamında güvenirlik kapsamında KR20 katsayısı hesaplanmıştır. Her bir alt boyut için elde edilen değerler, 0.59-0.79 arasında değişmektedir. Ölçeğin tamamında ise KR20=0.82’dir. Bu sonuçlara göre Öyküye Dayalı Sesbilgisel Farkındalık Ölçeği, 48-72 aylar arasındaki çocukların sesbilgisel farkındalık becerilerini ölçmek amacıyla yararlanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracıdır.

Kaynaklar
Byrne B., & Fielding-Barnsley, R. (1991). “Evaluation of a program to teach phonemic awareness to young children”, Journal of Educational Psychology, 83 (4), 451-455.

Crocker, L., & Algina, J. (2008). Introduction to classical and modern test theory. USA: Cengage Learning.

DeVellis, R.F. (2012). Scale development: Theory and applications (3th Edition). USA: Sage Publications.

Karaman, G.,ve Güngör Aytar. A. (2016). “Erken Okuryazarlık Becerilerini Değerlendirme Aracı’nın (EOBDA) Geliştirilmesi”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12 (2), 516-541.

Kargın, T., Ergül, C., Büyüköztürk, Ş., ve Güldenoğlu, B. (2015). “Anasınıfı Çocuklarına Yönelik Erken Okuryazarlık Testi (EROT) Geliştirme Çalışması”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 16 (03), 237-270.

Kline, P. (2000). The handbook of psychological testing (2nd Edition). London and New York: Routledge

Lunderberg, L., Frost, J., & Peterson, O. (1988). Effects of an extensive program for stimulating phonological awareness in preschool children. Reading Research Quarterly, 23, 263-84.

Sarı, B., ve Aktan Acar, E. (2013). “Erken Çocukluk Dönemi Fonolojik Duyarlılık Ölçeğinin (EÇDFDÖ) Geliştirilmesi ve Psikometrik Özellikleri”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13 (4), 2195-2215.

Torgesen, J. K., & Bryant, B. R. (2004). Test of Phonological Awareness Second Edition: Plus 2 -TOPA-2+, Austin Texas: Pro-ed.

Wagner, R. K.,& Torgesen J. K. (1987). “The nature of phonological processing and its causal role in the acquisition of reading skills”, Psychological Bulletin, 101 (2), 192-212.

Yopp, H. K., & Yopp, R. H. (2000). Supporting phonemic awareness development in the classroom. The Reading Teacher, 54, 130-138.

Anahtar Kelimeler: Erken okuryazarlık, okul öncesi dönem, ölçek geliştirme, sesbilgisel farkındalık becerileri