Bildiri Konusu:Okul Öncesi Dönemde Gelişim ve Gelişimin Değerlendirilmesi


48-66 Aylık Çocukların Liderlik Özellikleri ve Rekabet Stilleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
48-66AYLIK ÇOCUKLARIN LİDERLİK ÖZELLİKLERİ İLE REKABET STİLLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ
PROBLEM-AMAÇ
Çocukların çevreleriyle ilk defa iletişim kurdukları ortam aile ortamı, aile dışında iletişim kurdukları ilk sosyal ortamları ise okul olduğu söylenebilir (Kandır, 2001). Okul ortamında çocuklar yaşıtlarıyla oyun oynar, sohbet eder, problem çözer ve yaratıcı eylemlerde bulunurlar (Besnili, 2019). Bu sosyal çevrede çocuklar doğal bir rekabet içerisinde bulunur ve buna uygun davranışlar sergilerler. Rekabet kavramının birçok tanımı olsa da bu tanımlar sentezlendiğinde rekabetin bireyin kendi üstünlüğünü veya başarısını öne çıkarma çabası olduğu söylenebilir (Richardson, 2007; Babiniotis, 2012). Bireyin kendini öne çıkarma isteğinin yanında farklı bileşenler de gözlemlenebilir. Örneğin birey çevresinde bulunan kişileri bir amacı gerçekleştirmek için, bilgi aktarmak için veya bir topluluğun çıkarı uğruna genel bir kararı vermek için bir araya toplayarak süreç içerisinde diğer bireylerden daha ön planda, daha güvenilir ve yönetici özelliklere sahip olabilir. Bu kişiler toplumda ‘lider’ olarak tanımlanırlar (Chemers, 2008; Sullivan, 2010). Buna göre rekabet ve liderliğin aynı ortamlarda görülme olasılıklarının yüksek olduğu söylenebilir.
Rekabetin olduğu bir ortamda lider özellikte olan kişilerin kendini daha çok ön plana çıkarmak isteyeceği düşünülebilir. Fakat bu düşünce akla şu soruyu getirir: “Rekabet ortamında hırslanarak rekabeti kazanmak isteyen bireylerin daha fazla liderlik özelliğine sahip oldukları söylenebilir mi?” Yapılan son araştırmalarda rekabet davranışının farklı şekillerde ortaya çıktığı görülmüştür (Paquette, Gagnon, Bouchard, Bigras ve Schneider, 2013). Örneğin başkalarına odaklı rekabet türünde bireyin bir işi yapmasındaki amaç rekabet ettiği kişinin önüne geçmektir(Tsiaakara ve Digelidis, 2014). Göreve yönelik rekabette ise birey bir işte ustalaşmak için rekabet eder (Paquette vd. 2013). Buna bilgilere göre bireyin farklı ortamlarda farklı şekillerde rekabet ettiği söylenebilir. Peki farklı rekabet davranışlarında bulunan kişilerin liderlik özelliklerinde bir farklılık gözlemlenebilir mi?
Günümüze kadar bireylerde gözlemlenen liderlik ve rekabet davranışları çoğunlukla yetişkinler ve gençler incelenerek araştırmalar yapılmıştır. Araştırmacılar büyük yaş gruplarında gözlemlenen liderlik özelliklerinin ve bireylerin tercih ettikleri rekabet stillerinin küçük yaş grupları için genellenemeyeceğini, bu davranışların çocukların aktif yaşamları gözlemlenerek incelenmesi gerektiğini söylemişlerdir (Cansoy, Türkoğlu ve Parlar, 2016). Bu araştırmanın amacı da küçük yaş grubundaki çocukların liderlik özelliklerini ve tercih ettikleri rekabet stillerinin birbiriyle ilişkisini inceleyerek çocukların bu davranışlarını daha iyi anlamak ve açıklamaktır. Buna göre araştırmanın problemini “Çocukların liderlik özellikleri ve rekabet stilleri arasında anlamlı ilişki var mıdır?” sorusu, alt problemini ise “Çocukların liderlik özellikleri ve rekabet stilleri cinsiyete, yaş gruplarına (48-60 ay, 60-66 ay), okula devam süresine, kardeş sayısına, anne-baba öğrenim durumuna, aile sosyo-ekonomik durumuna ve okulun bulunduğu bölgeye göre anlamlı fark göstermekte midir?” sorusu oluşturmaktadır.
YÖNTEM
Bu araştırmada nicel araştırma deseni olan karşılaştırmalı ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır.
Araştırmanın evreninin Iğdır ilinde okul öncesi eğitimine devam eden 4-5 yaş grubu 4402 çocuk oluşturmaktadır. Araştırmada yer alacak çalışma grubu ise en az 246 çocuk olarak tespit edilmiştir. Buna göre bu araştırmada 48-66 aylık 248 çocuk ile çalışılmıştır.
Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacının geliştirdiği "Çocuk Bilgi Formu", Duran'ın (2019) geliştirdiği "Erken Çocukluk Dönemi Liderlik Ölçeği" ve Uyanık Balat, Akman ve Arslan Çitçi’nin 2017 yılında Türkçe ’ye uyarladığı “Okul Öncesi Rekabet Ölçeği” kullanılmıştır.
Örneklem yöntemi “kolay ulaşılabilir örneklem” yöntemi olarak belirlenerek Iğdır’da görev yapan ve araştırmaya katılmayı kabul eden okul öncesi öğretmenlerinden veri toplanmıştır. Veriler 2021-2022 eğitim-öğretim yılının bahar döneminde toplanmıştır.
Veri toplama araçlarından elde edilen veriler önce Excel dosyasına işlenmiş, daha sonra SPSS 22 paket programına aktarılarak analiz edilmiştir.
Bulgular, Sonuç ve Tartışma
Araştırma sonucunda rekabet stilleri alt boyutlarından olan başkalarına odaklı rekabet, göreve yönelik rekabet ve baskınlık korunumu hiyerarşisi ile çocukların liderlik özellikleri arasında orta seviyede anlamlı ilişki bulunmuştur. Ayrıca başkalarına odaklı rekabet ve göreve yönelik rekabet sergileyen çocukların liderlik özellikleri baskınlık korunumu hiyerarşisi rekabet stilini kullanan çocukların liderlik özelliklerinden daha yüksek olduğu görülmüştür. Bunun nedeni baskınlık korunumu hiyerarşisinde amacın bireyi geçmek, göreve yönelik rekabette de amacın bir işi en iyi yapan kişi olmak olduğu için bireyin daha rekabetçi davranış gösterebileceği, baskınlığı korunum hiyerarşisinde de amacın mevcut durumu korunması olduğu için rekabetin daha ılımlı olabileceği ve böylelikle liderliğe daha az başvurulabileceği düşünülebilir.
Ayrıca araştırma sonucuna göre çocukların rekabet stilleri demografik değişkenlere göre anlamlı farklılaşmadığı görülmüştür. Çocukların liderlik özellikleri ise büyük yaş gurubuna ve kızların lehine anlamlı farklılaşmıştır.
Kaynakça
Babiniotis, G. (2012). Dictionary of modern Greek (4th ed). Athens: Lexicology Center.
Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
Duran, A. (2019). Erken çocukluk dönemi liderlik ölçeğinin geliştirilmesi ve çocukların liderlik özellikleri ile dil becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
Tsiakara, A., & Digelidis, N. (2014). Assessing preschool children's competitive behaviour:An observational system. Early Child Development and Care, 1648-1660.

Anahtar Kelimeler: Okul Öncesi, Liderlik, Rekabet Stilleri

I

Keywords: