Bildiri Konusu:Çocuk Edebiyatı


TRT ÇOCUK KİTAPLIK UYGULAMASINDA YER ALAN KİTAPLARIN İLETİLER BAKIMINDAN İNCELENMESİ
Özet
Çocuk edebiyatı yapıtları gelişen dünya şartlarına bağlı olarak farklı platformlarda çocuklara ulaştırılmaya çalışılmaktadır. Dijital ve etkileşimli çocuk kitapları, bilgisayar ve tablet başında vakit geçirmeyi seven çocukların bu zaman diliminde eğlenceli ve öğretici içeriklere ulaşması, görsel bakımdan çocukların ilgisini çekmesi, kitaptaki etkileşimli dijital platformda farklı ve çok sayıda kitaba ulaşılabilmesi gibi farklı avantajları olmaktadır. Öte yandan bu uygulamalarda yer alan kitapların iletilerin çocuk duyarlığına uygun olması gerekmektedir. Bu çıkış noktasından hareketle çalışmada, TRT Çocuk Kitaplık uygulamasında yer alan okul öncesine döneme hitap eden çocuk kitaplarında yer alan iletilerin nasıl ve ne şekilde yer aldığının tespit edilmesidir. Bu amaca yönelik olarak nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi deseni kullanılmıştır. Yıldırım ve Şimşek (2011) tarafından araştırılması istenen olgu ve olaylar hakkında bilgi içeren yazılı metinlerin analizini kapsamak olarak tanımlanan doküman incelemesinin kullanılmasının sebebi, verilerin dijital kitaplardan elde edilmesidir. Çalışmadaki veriler iki aşamalı şekilde elde edilmiştir. Öncelikle TRT Çocuk Kitaplık uygulamasına üye olunarak uygulamadaki özellikler ve bölümler taranmıştır. Uygulamada 5 farklı bölüm bulunmaktadır. Bu bölümler sırasıyla toplamda 67 kitabın bulunduğu Hayatın İçinden, 48 kitapla Meraklı Bilgin, 42 kitapla Bizim Masallar, 59 kitapla Doğanın Masalları, 54 kitapla Bizim Kahramanlar başlıklarından oluşmaktadır. Uygulamada toplam 270 kitap bulunmaktadır. Her bölümden 3+, 4+ ve 5+ yaş kategorilerinden amaçlı örnekleme yoluyla beşer kitap seçilerek toplamda 25 kitap incelenmiştir. Seçilen kitaplar önce form kullanılmadan okunmuştur. Kitaplar ikinci kez okunduğunda ise içerik analizi kullanılarak iletiler fişlenmiş ve bir form oluşturulmuştur. Oluşturulan formda anahtar kelimeler kullanılarak bir sınıflama yapılmıştır. Daha sonra ise çalışma başında yapılan alan yazın taramasında karşılaşılan Tekin ve Büyükikiz (2019)’in yapmış olduğu sınıflandırma temele alınarak Kişisel Gelişimi Destekleyen İletiler, Toplumsal Gelişimi Destekleyen İletiler, Çevre Bilinci Gelişimini Destekleyen İletiler, Evrensel Düşüncenin Gelişimini Destekleyici İletiler olmak üzere 4 ana başlık altında toplanmıştır.
Kişisel Gelişimi destekleyici iletiler; hayal kurma, azimli olma, sabırlı olma, pes etmeme, çalışkan olma, cesur olma, özgüvenli olma, sorumluluk alma, yardım isteme, kendini sevme alt başlıktan oluşmaktadır. Hayal kurma alt başlığı toplamda 6 farklı kitapta 14 faklı ileti; azimli olma alt başlığında 3 farklı kitapta 6 ileti; sabırlı olma alt başlığında 1 kitapta 3 ileti; pes etmeme alt başlığında 2 farklı kitapta 2 ileti; çalışkan olma alt başlığında 1 kitapta 1 ileti; cesur olma alt başlığı altında 1 kitapta 1 ileti; özgüvenli olma alt başlığında 1 kitapta 1 ileti; sorumluluk alma alt başlığında 1 kitapta 1 ileti; yardım isteme alt başlığında 1 kitapta 1 ileti; kendini sevme alt başlığında ise 1 kitapta 4 ileti olmak üzere, ana başlık tablosunda toplamda 34 ileti tespit edilmiştir.
Toplumsal gelişimi destekleyen iletiler ana başlığı altında birlik olma alt başlığında 2 kitapta 7 ileti; yardımsever olma alt başlığında 1 kitapta 3 ileti; izin alma alt başlığında 2 kitapta 3 ileti; selamlaşma alt başlığında 1 kitapta 2 ileti; paylaşımcı olma alt balığında 2 farklı kitapta 2 ileti; olumlu bakış açısın sahip olma alt başlığında 1 kitapta 6 ileti olmak üzere toplamda 23 ileti yer almaktadır.
Çevre bilinci gelişimini destekleyen iletiler ana başlı altında doğayı sevme koruma alt başlığı 6 farklı kitapta 12 ileti; çöp atmama/çevreyi kirletmeme alt başlığı 4 farklı kitapta 17 ileti; hayvanları sevme 4 kitapta 7 ileti; su tasarrufu 1 kitapta 7 ileti olmak üzere toplamda 43 ileti tespit edilmiştir.
Evrensel düşüncenin gelişimini destekleyen iletiler ana başlığında ise, gezegendeki olayları fark etme alt başlığında 1 kitapta 2 ileti; gezegeni koruma alt başlığında 1 kitapta 1 ileti; temiz olma alt başlığında 1 kitapta 1 ileti; canlı haklarına saygılı olma 1 kitapta 1 ileti; mutlu olma 1 kitapta 1 ileti; farklılıklara saygı duyma 1 kitapta 1 ileti olmak üzere toplamda 13 ileti yer almaktadır.
Sonuç olarak sırasıyla en fazla Çevre bilinci gelişimini destekleyen (43); ikinci olarak kişisel gelişimi destekleyen (34); üçüncü olarak toplumsal gelişimi destekleyen (23); son olarak ise evrensel düşünceyi geliştiren (13) iletilere yer verildiği görülmektedir. Bu haliyle uygulamada yer alan kitapların farklı düşünceleri çocuklara kazandırmaya çalıştığı söylenebilir. Öte yandan çalışmanın uygulamadaki tüm kitapları kapsayıcı şekilde genişletilerek yapılması da önerilebilir.

Kaynakça:
Tekin, A. ve Büyükikiz, K. K. (2019). Aytül Akal’ın çocuk kitaplarının eğitsel iletiler açısından incelenmesi. Okuma Yazma Araştırmaları, 7(2), 110-123.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.

Anahtar Kelimeler: Çocuk edebiyatı, okul öncesi, ileti