Bildiri Konusu:Okul Öncesi Eğitimde Öğretmen Yetiştirme


Ebeveyn ve Öğretmenlerin Gözünden Okul Öncesi Öğretmenlerinin Yeterlik Yolculuğu
Okul öncesi öğretmenlerin yeterliği çocukların kaliteli eğitim almaları ve gelişim görevlerini sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmeleri açısından oldukça önemlidir. Fakat öğretmen yeterliği birçok farklı bağlam tarafından etkilenen ve birçok farklı bağlamı etkileyen karmaşık bir süreçtir. Bu sürecin en iyi şekilde tanımlanabilmesi için farklı bağlamlar ile öğretmen yeterlikleri arasındaki ilişkilerin ortaya konulabileceği daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Bu çalışmada okul öncesi öğretmenlerinin yeterliklerinin öğretmen ve ebeveyn bakış açısıyla incelenmesi hedeflenmiştir. Çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden tarama deseni kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini 34 okul öncesi öğretmeni ve 136 ebeveyn oluşturmaktadır. Çalışmanın verileri yüz yüze ortamda ve posta yoluyla toplanmıştır. Çalışma kapsamında Hacettepe Üniversitesi Etik Kurul Komitesi ve Millî Eğitim Bakanlığı’ndan gerekli izinler alınmıştır. Çalışmada “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Öz Yeterlilik İnançları Ölçeği”, “Aile Öğretmen İletişim ve İş Birliği Ölçeği (Aile Öğretmen Formu)” ve araştırmacılar tarafından oluşturulan “Kişisel Bilgi Formu” veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Çalışmanın iç geçerliğini arttırmak için zaman kriteri göz önünde bulundurulmuş ve ölçüt geçerliğini arttırmak için ayrıntılı betimleme tekniğinden faydalanılmıştır. Çalışmanın dış geçerliğini arttırmak için zamansal genellenebilirlik sağlanmıştır. Son olarak çalışmanın güvenirliğini arttırmak amacıyla Cronbach Alpha değerleri yüksek olan ölçekler seçilmiştir. Çalışma kapsamında kullanılan ölçeklerin tamamının güvenirlik değerleri .97 den yüksektir. Ayrıca verilerin analizi üç araştırma sorusu ile paralel olarak üç farklı aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada ebeveynlerin okul öncesi öğretmenlerinin yeterliklerine ilişkin algılarının öğretmenlerin mesleki kıdemi, cinsiyeti ve yaşını yordama durumunu test etmek amacıyla çoklu doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. İkinci aşamasında okul öncesi öğretmenlerinin öz yeterlik algıları ile okuldaki personel ile olan iş birliği, cinsiyeti ve yaşı arasındaki farklılığı test etmek amacıyla varyans analizi kullanılmıştır. Çalışmanın son veri analiz aşamasında ise okul öncesi öğretmenlerinin öz yeterlik algıları ile ebeveynlerin, öğretmen yeterliklerine ilişkin algıları arasındaki ilişkiyi belirlemek için Pearson’ın korelasyon katsayısından faydalanılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre öğretmen mesleki kıdemi, öğretmen cinsiyeti ve öğretmen yaşı birlikte ebeveynlerin öğretmen yeterlikleri algıları ölçüt değişkeni ile anlamlı ve orta düzeyde ilişkilidir ve bu değişkenler birlikte ölçüt değişkeni %35 oranında açıklamaktadır. Ayıca çalışma bulgularına göre cinsiyet, okuldaki personel ile iş birliği ve etkileşim durumu ve yaş değişkenlerinin birlikte öğretmen öz yeterlik algıları üzerinde ortak bir etkisi bulunmamaktadır. Fakat ayrı ayrı analiz edildiğinde öğretmenin personel ile iş birliği ve etkileşim durumu, cinsiyeti ve yaşının öğretmen yeterliği üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu dikkat çekmektedir. Diğer yandan öğretmenlerin öz yeterlik algısı ile ebeveynlerin; öğretmen iletişim, beklenti, iş birliği ve aile katılım yeterlikleri hakkındaki algısı arasında ilişki bulunmamaktadır. Bu çalışmanın sonuçları göz önünde bulundurularak geliştirilen araştırmaya yönelik öneriler şunlardır; okuldaki personel ile iş birliği ve etkileşimi ölçmeyi amaçlayan geçerli ve güvenilir ölçek geliştirilebilir, öğretmenlerin öz yeterlik algıları ve ebeveynlerin öğretmen yeterlik algıları arasındaki ilişkiyi derinlemesine incelemek amacıyla nitel çalışmalar yürütülebilir ve öğretmenlerin öz yeterlik algılarını etkileyebilecek farklı değişkenler (çocukların yaşı, okulun bulunduğu muhit, okulun yapı kalitesi vb.) çalışmaya dahil edilerek analizler tekrarlanabilir. Bu çalışmanın sonuçları göz önünde bulundurularak geliştirilen uygulamaya yönelik öneriler ise şunlardır; öğretmenlerin okuldaki personel ile etkileşim ve iş birliğini arttıracak okulda gerçekleştirilebilecek ve okul dışında gerçekleştirilebilecek etkinlikler düzenlenebilir. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin birbirlerini daha iyi tanımaları için belirli aralıklar ile ebeveyn öğretmen günleri yapılabilir. Ayrıca öğretmenlerin yeterlik algılarının deneyim ile doğru orantılı bir ilişkiye sahip olduğu göz önünde bulundurularak öğretmenlerin mezun olmadan önce daha fazla deneyim kazanabilmeleri için staj fırsatlarının arttırılması gibi uygulamalar benimsenebilir.
Anahtar Kelimeler: Okul Öncesi Öğretmeni, Öğretmen Yeterliği, Ebeveyn, Tarama Deseni