Bildiri Konusu:Okul Öncesi Dönemde Gelişim ve Gelişimin Değerlendirilmesi


Covid-19 Pandemisinde 48-72 Aylık Çocukların Yılmazlık Özelliklerinin Bireysel ve Ailesel Faktörler Açısından İncelenmesi
Sosyal izolasyonla ilgili finansal güvensizlik ve bakım verme yükü ile bireyleri karşı karşıya bırakan, çocuklar ve ailelerin refahı için ağır bir risk oluşturan Koronavirüs hastalığı (Covid-19) ilk olarak 31 Aralık 2019’da Çin’in Wuhan eyaletinde ortaya çıkmıştır. Dünya çapında hızla yayılan Covid-19 salgını bireylerin günlük hayatlarında değişiklik yapmalarına zorlayarak sosyal, duygusal ve psikolojik sorunlara sebep olmuştur. Hastalık ve ölüm oranları gibi doğrudan etkilerinin olmasının yanı sıra Covid-19 salgını; ekonomi, iş yeri, okul ve sosyal yaşam üzerindeki dolaylı etkileri ile dünya genelinde insanları etkilemiştir. Bu olumsuz durumdan en çok etkilenen bireylerin çocuklar olması sebebi ile bu salgının çocukların yılmazlık özelliklerini etkileyen faktörler açısından incelenmesinin önemli olacağı düşünülmekte ve Covid-19’a karşı belirli uyarlanabilir süreçlerin daha iyi anlaşılmasını kolaylaştırmak için araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Yılmazlık, zor bir durum karşısında olumlu uyumla bağlantılı pek çok kavramı içine alan geniş bir kavramsal çerçevedir. Bireysel bir özellik olan yılmazlık, hayatın zor zamanlarında stresle başa çıkmaya, çocukluktaki olumsuz koşulların üstesinden gelmeye, travmayı yenmeye ve gelişebilmek için fırsatlara erişmeye yardımcı olmaktadır. Bu tanımlar çerçevesinde bir çocuğun yılmazlık özelliği sergileyebilmesi için onun hayatında olumlu uyumu zorlaştıracak bir risk faktörünün olması ve bu risk faktörüne karşı da olumlu gelişim göstermesi beklenmektedir. Yılmazlık çıkarımsal bir kavram olduğundan, bir sistemin yılmazlık özelliği gösterip göstermediğine karar vermek için potansiyel bir tehdit unsuru olup olmadığına ve sistemin yapması gerekeni yapıp yapmadığını ortaya koymak için bazı kriterler olmalıdır. Yüksek riskli ortamlarda yaşamalarına rağmen çocukların sahip olduğu koruyucu faktörler stresin olumsuz etkilerini azaltmaktadır. Duygu düzenleme, mizaç ve bağlanmanın çocukların yılmazlığı üzerinde doğrudan etkisini ortaya koyan araştırmalar bu değişkenlerin yüksek riskli ortamlardaki çocuklar için koruyucu faktör olduğunu göstermektedir.
Karantina uygulamalarının yavaş yavaş kalkması ve toplumun yeniden eski düzene dönmeye başlaması, Covid-19’a karşı bazı uyarlanabilir süreçlerin derinlemesine incelenmesini gerekli kılmaktadır. Zaman içinde ve ani gelişen stresli durumların olduğu dönemlerde kısa ve uzun vadede uyumu incelemek ve refahı teşvik eden faktörlerle ilgilenmek çok önemlidir. Bu pandemi sırasında uyarlanabilir baş etme ve yılmazlığı destekleyici süreçlerin tanımlanması ile gençlerin refahı ve gelecekteki krizlerin iyileşmesi sağlanabilir. Okulların kapalı olduğu ve hastalık sınırlama önlemlerinin alındığı Covid-19 sürecinde ailelerin ve çocukların psikososyal esenlikleri üzerindeki etkisine yönelik kanıtlara ihtiyaç duyulmaktadır. Herhangi bir sıkıntı ya da risk durumlarında müdahale edebilmek, çocuklar için hangi koruyucu faktörlerin işe yaradığını belirlemeyi gerektirmektedir. Tüm bu bilgilerden yola çıkılarak bu araştırmanın Covid-19 pandemi sürecinde çocukların yılmazlıklarının bireysel ve ailesel faktörler açısından incelenmesi adına önem taşımaktadır. Bu kapsamda bu araştırmanın amacı “Covid-19 pandemi sürecinde 48-72 aylık çocukların yılmazlık özelliklerinin mizaç, bağlanma, duygu düzenleme ve ebeveyn-çocuk ilişkisi açısından incelenmesidir.”
Pandemi sürecinde okul öncesi dönem çocuklarının yılmazlık düzeylerini mizaç, bağlanma, duygu düzenleme ve ebeveyn-çocuk ilişkisi değişkenleri açısından inceleyen bu araştırma, ilişkisel tarama modelinde betimsel bir araştırmadır. Araştırmanın örneklemini 2020-2021 eğitim-öğretim yılı ikinci yarıyılında Konya ili merkez ilçelerinde MEB’e bağlı ana sınıfı ve bağımsız anaokullarına devam eden 48-72 aylık 155 erkek ve 175 kızdan oluşan toplam 330 çocuk oluşturmuştur. Verilerin analizi, araştırma soruları doğrultusunda olacak şekilde gerçekleştirilerek değişkenler arasındaki doğrudan ve dolaylı ilişkileri ölçmek için çoklu doğrusal regresyon analizi yapılmıştır.
Mizaç, bağlanma, duygu düzenleme ve ebeveyn-çocuk ilişkisinin yılmazlık düzeyleri ve yılmazlığın alt boyutları olan öz-düzenleme/sosyal yeterlilik, duyguları anlama/açıklama ve empati/sorumluluk düzeylerini etkileyip etkilemediğini incelemek amacı ile çoklu doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre çocukların toplam yılmazlık puanlarını cinsiyet, sıcakkanlılık ve sebatkarlık istatistiksel olarak anlamlı yordadığı görülmektedir. Çocukların öz-düzenleme/sosyal yeterlilik düzeylerini cinsiyet ve sebatkarlık mizaç özellikleri istatistiksel olarak anlamlı derecede yordamaktadır. Duyguları anlama beceri düzeylerini yordamada sıcakkanlılık ve sebatkarlık mizaç özelliğinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Empati/sorumluluk düzeylerini yordamada ise cinsiyet ve sebatkarlık mizaç özelliği istatistiksel olarak anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Bu araştırmadan elde edilen bulgular alan yazında var olan araştırmadan elde edilen sonuçlar çerçevesinde tartışılarak öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: yılmazlık, ebeveyn-çocuk ilişkisi, mizaç, bağlanma, duygu düzenleme, Covid-19 pandemisi, okul öncesi dönem

The Examination Of 48-72 Month-old Children’ Resilience Characteristics During The Covid-19 Pandemic

Keywords: resilience, parent-child relationship, temperament, attachment, emotion regulation, Covid-19 pandemic, pre-school period